Albaniyidiki Uyghurlarning hazirqi ehwali heqqide söhbet

• Muxbirimiz qanatning bu heqtiki söhbiti
• Download story audio

Gu'entanamodiki herbiy türmidin qoyup bérilip, albaniyige orunlashturulghan 5 neper Uyghurning adwokati sebin welit ependim, ötken hepte albaniyige bérip, birleshken döletler teshkilati musapirlar idarisining tiranadiki musapirxanisida turuwatqan Uyghurlar bilen körüshüp kelgendin kéyin bergen bayanatida, amérika hökümitining bu Uyghurlarni tuyuqsizdin albaniyige orunlashturghanliqini toghra körmigenlkini bildürgen idi. Sebin welit 5‏ - ayning 19 ‏- küni amérikida chiqidighan bostun glob gézitige bergen bayanatida, albaniyige orunlashturulghan Uyghurlarning xeterlik shertler astida yashawatqanliqini bildürdi.

Ularning weziyiti zadi qandaq? néme üchün sebn welit ependim ular xeterlik shertler astida yashawatidu, deydu ? bu heqte tepsili melumat ilish üchün, muxbirimiz ömer qanat sebin welitning yardemchisi, adwokat nil magirigan bilen söhbet élip bardi.

So'al: Hörmetlik nil magrigan ependim. Ötken hepte albaniyige bérip, gu'entanamo türmisidin qoyup bérilgen besh neper Uyghur bilen körüshüp kelgen sébin welit ularning xeterlik shertler astida yashawatqanliqini bildürdi. Ularning weziyiti qandaq ? bu heqte biz bir'az melumat béremsiz?

Jawab: Sébinning ular bilen körüshüp kelgenlikidin bir hepte hetta bir heptidinmu köprek waqit ötti. Ular albaniyidiki birleshken döletler teshkilati siyasiy panahliq tiligüchiler lagirida turuwatidu. Lékin bu lagir albaniye hökümitining bashqurushidiki musapirxana bolup, siyasiy panahliq mesilisi bir terep bolghan'gha qeder ularning bu lagirdin chiqishigha ruxset birilmeydighan oxshaydu.

So'al: Démek ularning birleshken döletler teshkilati lagirdin erkin chiqip-kirishige ruxset qilinmaydu, shundaqmu?

Jawab: Shundaq. Bizning igiligen axirqi melumatlargha qarighanda ularning erkin azade lagirdin chiqip - irishge ruxset bérilmeydiken.

So'al: Sébin welit ependim 5‏- ayning 18‏-küni boston glob gézitige bergen bayanatida, albaniyige orunlashturulghan Uyghurlar albaniyide xeterlik shertler astida turuwatidu, dégen. Sébin ependim bu sözliri bilen némini ipadilimekchi, bu heqte bir az tepsilirek melumat biremsiz?

Jawab: Méningche bir qanche mesilini ipadilimekchi bolghan. Birinchidin, eger ularning siyasiy panahliq telipi albaniye hökümiti teripidin qobul qilinsa, ular til we bashqa jehetlerdin özlirige pütünley yat bolghan we iqtisadiy ehwali nahayiti nachar bir dölette hayat kechürüshke mejbur bolidu yeni ular ijtima'iy, iqtisadiy we bu yéngi jem'iyetke maslishish jehetlerde nurghun qiyinchiliqlargha duch kélishi mumkin. Özining puqraliri ish tapalmay yürgen albaniyide, til bilmigen, bu jem'iyetke yat bolghan uyghularning iqtisadiy jehettin özlirini qamdiyalishi mumkin emes.

Ikkinchi mesile bolsa, xitay hökümitining bu Uyghurlarni qayturup bérishi üchün albaniye hökümitige qattiq bésim ishlitiwatqanliqi mesilisi. Xitay hökümitining albaniye üstidiki bésimini özlüksiz dawamlashturuwatqanliqi hem bizni hemde albaniyige orunlashturulghan Uyghurlarni bi'aram qiliwatidu.

So'al: Albaniye hökümitining bu besh Uyghurni xitaygha qayturuwitish éhtimalliqi barmu?

Jawab: Bizning qarishimizche, bundaq bir éhtimallliqinimu yoq dégili bolmaydu? lékin buninggha éniq birnéme déyelmeymen. Amérika hökümiti bu Uyghurlarni gu'entanamo türmisidin qoyup bérip, albaniyige orunlashturghanda, albaniye hökümitidin bularni xitaygha qayturmasliq toghrisida wede alghan bolushi mumkin. Emma qolimizda bu heqte éniq bir melumat yuq. Men albaniye hökümitining xitayning bésimigha qanchilik berdashliq bireleydighanliqini bilelmeymen.

So'al: Sébin welit ependim albaniye ziyariti jeryanida albaniye hökümet mes'ulliri bilen uchrashti. Albaniye hökümet mes'ullirining bu heqtiki qarishi qandaq iken?

Jawab: Albaniye hökümet mes'ulliri ulargha kelgen pütün melumatlarni körüp chiqip, andin qanunlargha asasen bir höküm chiqiridighanliqini bildürgen. Qisqiche qilip éytqanda albaniye hökümet mes'ulliri éniq birnéme démigen.

So'al: Albaniye hökümet mes'ulliri qolliridiki melumatlarni körüp chiqqandin kéyin, Uyghurlarning siyasiy panahliqini qobul qilmaydighanliqi toghrisida höküm chiqarsa qandaq bolidu?

Jawab: U chaghda ular nahayiti jiddiy we nachar ehwalgha chüshüp qalidu. Lékin biz albaniye hökümitining Uyghurlarning siyasiy panahliq telipini ret qilmaydighanliqigha ishinimiz. Men hazirghiche albaniye hökümiti ularning siyasiy panahliqini qobul qilmisa qandaq bolidu, dégen mesilini oylapmu baqmidim. Lékin albaniye hökümitining Uyghurlarning siyasiy panahliq telipini qobul qilmasliq hoquqi bar. Buni unutmasliqimiz kérek.

Bergen melumatliringiz üchün köp rehmet magrigan ependim.