Xitayning ay shari orbitisigha sün'iy hemrah chiqirishi asiya elliri arisida alem téxnikisi musabiqisini kücheytiwétishi mumkin

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

24- Öktebir charshenbe küni, xitay ay sharini tekshüridighan tunji sün'iy hemrahini utuqluq halda orbitigha yollap, özining 10 yilliq alem qatnishi pilanining tunji qedimini basti. Xitay metbu'atlirining bergen xewerlirige qarighanda, xitay riwayetliridiki aygha uchup ketken ay perisining namida atalghan chang'é1 tipliq sün'iy hemrahni sichüen ölkisidiki shichang sün'iy hemrah qoyup bérish merkizidin qoyup bergen.

Xitay merkizi téléwiziye qanilida körsitishiche, mezkur sün'iy hemrahni xitay özi tetqiq qilip yasap chiqqan uzun seper 3a tipliq rakéta alem boshluqigha élip mangghan bolup xitay alem qatnishi idarisi bergen melumatlargha qarighanda hazirche toshush ishlirida gheyriylik körülmigen.

Xitay da'iriliri: "xitayning alem téxnikisi musabiqisi hasil qilish niyiti yoq"

Xitay terepning bildürüshiche, mezkur sün'iy hemrah 5 -noyabir etrapida ay shari orbitisigha kirip, xitayning yer shari kontrol qilish merkizige ay sharining kilimati, yer tüzülüshi heqqidiki melumatlarni we bashqa munasiwetlik süretlerni ewetishni bashlaydiken.

Xitay da'iriliri mezkur sün'iy hemrahining peqet bir ilmiy tekshürüsh üchün ishlitilidighanliqini tekitlewatqan bolup, junggo gézitide körsitishiche, xitayning alem qatnishigha mes'ul komandiri lüen enjyé, xitayning hergizmu héchqandaq bir dölet bilen her qandaq shekilde alem téxnikisi musabiqisi hasil qilish niyiti yoqlughini bildürgen we xitayning peqet alem boshluqidin tinch yosunda paydilinishni isteydighanliqini tekitligen.

Herbiy mutexessis andréw yangning : "xitayning alem qatnishi qurulushigha herbiy muddi'asimu singip ketken"

Gerche xitay da'iriliri xitayning mezkur sün'iy hemrahining peqet ilmiy tetqiqat üchün ikenlikini tekitlewatqan bolsimu, emma gherb metbu'atlirida, xitayning ay shari orbitisigha bu xildiki tekshürüsh sün'iy hemrahini chiqirishi bilen asiya elliri arisida yoshurun mewjud bolup turghan alem téxnikisi musabiqisini kücheytiwétishi mumkin, dégen'ge oxshash qarashlar meydan'gha kélishke bashlidi.

B b s da körsitishiche, teywen'ge jaylashqan siyaset tetqiqat jem'iyitidiki herbiy mutexessis andréw yangning qarishiche, xitay hazir alem boshluqi herbiy téxnologiyisini tereqqiy qilduruwatqan bolup, xitayning alem qatnishi qurulushigha dölet mudapi'e sana'iti we herbiy muddi'asimu singip ketken iken.

Asiya elliri arisida "téxnologiye milletchiliki" mewjut

5- Öktebir yaponiye alem boshluqi ékspéditsiye idarisi, yaponiyining ay sharini tekshüridighan sün'iy hemrahni utuqluq halda ay shari orbitisigha kirgüzgenlikini xewer qilghan bolup, aridin ikki hepte ötmey, xitaymu özining ayni tekshürüsh üskünisini qoyup bergen. Birleshme agéntliqida körsitilishiche, hindistan kéler yili aprélghiche ay shari orbitisigha tekshürüsh sün'iy hemrahini chiqirishni pilan qiliwatqan iken.

Xristi'an ilmi közetchisi géziti muxbiri siyasiy tehlilchi pétir fordning bildürüshiche, xitay, hindistan, yaponiye qatarliq döletlerning shundaq téxnikilarni bes-beste tereqqiy qildurushidiki heriketlendürgüch küchni “téxnologiye milletchiliki” dep ataydighan liqini körsetti.

Asiya elliri bir-biridin ensireydu

Derweqe, mezkur sün'iy hemrahining utuqluq qoyup bérilishi xitaylarning milletchilik idiyisini yene bir qétim namayan qilghan bolup, xitayning 2003- yili adem sélinidighan alem kémisi bilen alemni aylinip qaytip kelgen uchquchisi yang liwéy xitayning milliy qehrimanigha aylan'ghan idi. Uningdin bashqa xitay bu yil 19- yanwarda xitay özining yershari orbitisidiki sün'iy hemrahini, bashqa döletlerni xewerlendürüp qoymayla étip chüshürgen bolup, xitayning mezkur qilmishi dunya xaraktérlik naraziliq qozghighan idi.

Xristi'an ilmiy közetchisi gézitide körsitilishiche, hazir hindistan xitayning intilishliridin, bolupmu bu yil yanwarda élip barghan hawarayi sün'iy hemrahini bashqurulidighan bomba bilen étip chüshürgenlikidin sel jiddiylishiwatqan, yaponiyining bashqurulidighan bomba qalqan sistémisi jehette amérika bilen bolghan hemkarliqi xitayning menpe'etige tehdit élip kelgen bolsa, yaponiye shimaliy koriyining bashqurulidighan bomba iqtidaridin ensireydiken.

Xristi'an ilmi közetchisi gézitide, amérika déngiz armiye institutidiki alem boshluqi mutexessisi jo'an jonson-frisining éytqanliridin neqil élip körsitishiche, asiya ellirining alem qatnishi téxnikisi " téxnologiye milletchiliki" bilen yughurulup ketken bolup, asiya elliri weten ichide pexirlinish tuyghusida bolsa, xelq'aragha dölet küchini namayan qilmaqta iken.

Tehlilchiler: " asiyada alem téxniki musabiqisi yüz bériwatidu "

Tehlilchilerning qarishiche, bu döletler alem téxnikisi arqiliq öz dölet küchi heqqide dawrang séliwatqan bolup, amérika döletlik ammiwi radi'o qanilida xitayning alem qatnishi téxnikisi mutexessisi din changning körsitishiche, hazir asiya elliri arisida körülüwatqan bu xil xahishni birxil alem téxnikisi musabiqisi dep atashqa bolidiken.

Din chang: " men asiyada alem téxniki musabiqisi yüz bériwatidu déyelmeymen " deydu. U yene, asiyadiki bu döletlerning, ay shari orbitisigha sün'iy hemra chiqirish, alem kémisi yasash we axirida aygha adem chiqirish qatarlar arqiliq, alem téxnikisi buyiche asiyadiki yétekchi küch bolush üchün musabiqilishiwatqanliqini we shuningdin asiya elliri arisida alem boshluq téxnikisida musabiqisining yuqiri chekke yetkenlikini köriwalghili bolidighanliqini otturigha qoydi.

Xitay terepning bildürüshiche, xitayning ay shari orbitisigha mezkur sün'iy hemrahni qoyup bérishi xitayning ay sharini tekshürüshtiki tunji qedimi bolup, xitay 2012 ‏- yili ay yüzige tekshürüsh üskünisi qondurush, 2017- yilgha kelgende ay yüzige alem uchquchisi chiqirishni pilan qilmaqta iken. (Jüme)