Amérika ottura asiyagha qaratqan siyasitini kücheytishi mumkin

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Amérikining mu'awin prézidénti dik cheyni 5-may küni qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayef bilen qazaqistanning paytexti astanida. AFP

Yéqinda amérika qoshma shitatlirining mu'awin prézidénti dik chéyni ottura asiyadiki qazaqistan we sherqiy yawropadiki bir qisim döletlerni ziyaret qildi.

Amérika mu'awin prézidéntining ottura asiyadiki eng chong dölet we mol énérgiye menbesige ige qazaqistanni ziyaret qilishi közetküchilerni téximu jelip qildi. Buningdin bir hepte ilgiri amérika dölet mejliside amérikining ottura asiya siyasiti heqqide guwaliq bérish yighini ötküzülüp, ottura asiya mesilisi muzakire qilin'ghan idi.

Amérikining ottura asiyaning muhimliqini künsayin tonup yetmekte

Amérika qoshma shitatlirining ottura asiya memliketliri bilen bolghan hemkarliq munasiwetliri künsayin kücheymekte shuningdek yene washin'gtonning rayondiki istratégiyilik menpe'etlirige bolghan rusiye we xitay teripidin peyda qiliniwatqan riqabetlermu oxshashlar kücheymekte. Bu mesile amérika hökümitini buningdin kéyin ottura asiya rayonigha nisbeten qandaq bir ünümlük siyaset qollinish chare-tedbirliri heqqide éniq bir yölünüsh békitishke ündimekte.

Nöwette, ottura asiya rayonida amérikining meydani bilen ashkara qarshilishiwatqan dölet özbékistan bolup, ötken yilidiki enjan weqesidin kéyin özbékistan amérikining enjan weqesi hem bu dölettiki démokratik islahat mesililiri heqqidiki tekliplirini ret qilipla qalmastin belki, amérikining bu dölettiki xeyrixahliq yardem teshkilatlirini shuningdek herbiy bazisini taqidi hemde bu dölettiki azadliq radi'osi, b b s radi'osi qatarliq xelq'araliq axbarat organlirining xizmet orunlirini taqiwetti. Bu ehwallarning washin'gton rehberlirige tesir körsetmey qélishi mumkin emes.

Özbékistan'gha embargo bérish teklipliri meydan'gha chiqti

Amérika awazi radi'osining 10 - maydiki uchuridin melum bolushiche, ikki neper amérika dölet mejlis ezasi özbékistanning insan hoquqigha qiliwatqan tajawuzi tüpeylidin , uninggha iqtisadiy embargo yürgüzüshi teklip qildi. Bu ikki neper jumhuriyetchilerdin kélip chiqqan mejlis ezaliri özbékistan prézidénti islam kerimop bir xelq'araliq tekshürüsh guruppisining ötken yilidiki enjan weqesi jeryanida démokratiye telep qilghan kishilerni öltürüsh weqesi heqqide tekshürüsh élip bérishqa ruxset qilghandin kéyinla özbékistan'gha qaritilghan iqtisadiy émbargoni bikar qilishqa bolidighanliqini otturigha qoydi. Ular özbékistanda insan hoquqining dexli-terüzge we siyasiy öktichilerning ziyankeshlikke uchrash ehwalining künsayin éghirlishiwatqanliqini körsitishken.

Elwette, tashkent rehberlirining özbékistan puqralirining démokratik hoquqlirini éghir derijide depsende qiliwatqanliqi uzundin buyan xelq'araliq insan hoquqi teshkilatliri shuningdek özbékistan öktichi teshkilatliri teripidin xelq'ara jemiyetke bildürülüp kéliwatatti, shitabi washin'gtondiki özbékistan démokratik qurultiyi bu mesilide bir qanche qétim bildürüshlerni élan qildi. Mezkur qurultay rehberliri abduréyim polatow we jahan'gir memetop qatarliqlar izchil türde xelq'ara jemiyetke özbékistandiki weziyet heqqide melumat bérip kelmete.

Dölet mejliside mexsus ottura asiya boyiche yighin échildi

Amérika awazi radi'osining uchuridin qarighanda, ötken heptide amérika dölet mejliside " amérikining ottura asiyadiki siyasiti" dégen téma astida bir guwahliq bérish yighini ötküzülgen bolup, mezkur yighinda sözligenler amérika tashqi ishlar ministiriliqining ottura we jenubiy asiya ishliri boyiche yardemche ministiri richard bawchir hemde dölet mudapi'e ministirliqining mu'awin yardemchi ministiri jémis makdugal qatarliqlar idi.

"Ottura asiya amérika qoshma shitatliri üchün istratégiyilik jehettin muhimdur" deydu richard bawchir " biz ottura asiya döletlirining rayonning bixeterliki we muqimliqini kapaletke ige qilish üchün özara we amérika bile hemkarlashqan, démokratiyilashqan we güllen'gen memliketlerdin bolup tereqqi qilishini ilgiri sürümiz".

Amérika dölet mudapi'e ministirliqining mu'awin yardemchi ministiri jémis makdugal sözide amérikining ottura asiya döletliri bilen bolghan bixeterlik, térrorizimgha qarshi turush we herbiy hemkarliq qatarliq sahediki ish birlikining muhimliqini tekitlesh bilen hazir amérikining qirghizistan bilen manas herbiy bazisining kira heqqi mesiliside söhbetlishiwatqanliqini, kira heqqining östürülüshi mumkinliki hemde ikkila terep qobul qilalaydighan qarargha kelgenlikini bildürgen.

Xewerde körsitilishiche, yighinda söz qilghan "erkinlik öyi" ning wekili liza déwis ottura asiyadiki démokratiye mesililirini tilgha élip, amérika hökümitini rayondiki démokratik tereqqiyatqa köngül bölüshke chaqirghan.

Yighinda yene ottura asiya rayonidiki xitay we rusiye hem iranning tesiri mesililirimu muzakire qilin'ghan bolup, shangxey hemkarliq teshkilatining rayondiki roli heqqide söz bolghanda, besh burjeklik binaning rehbiri erbabi jémis makdugal" biz shangxey hemkarliq teshkilatining ishlirini diqqet bilen köziwatimiz" déyish arqiliq shangxey hemkarliq teshkilatining astana yighinida amérikining herbiy bazisining waqit jedwilini békitishni telep qilishidin besh burjeklik binaning bi'aram bolghanliqini, ottura asiyadiki amérikining hemkarchiliridin bu teshkilatning ijabiy terepke qarap tereqqi qilishigha köngül bölüshini kütidighanliqini ilgiri sürgen.

Yighin qatnashquchiliri axirida, ottura asiya weziyitining murekkep ikenlikidin uning weziyitini bahalashning tesliki , shunga amérikining ottura asiya rayonining bixeterliki we muqimliqini kapaletke ige qilishqa zor diqqet étibarini bérishini teklip qilghan.

Dik chéyni ottura asiyagha keldi

Közetküchilerning qarishiche, ötken heptide, amérika mu'awin prézidénti dik chéynining qazaqistanni ziyaret qilip, amérika bilen qazaqistanning hemkarliqlirini kücheytish pikirlirini otturigha qoyushi shuningdek ulapla rusiyining démokratiye insan hoquqi mesililiride chékinip ketkenlikini tilgha élip moskwani tenqid qilish, amérika qoshma shitatliri bilen ottura asiya we kawkaziye énérgiye rayonlirida menpe'et toqunushlirini jiddiyleshtürüwatqan rusiyige nisbeten agahlandurush bolghan. Dik chéynining qazaqistan sepiri amérikining ottura asiya siyasitide yéngi bashlinish bolup qélishi mumkin iken.(Ümidwar)