Nazarbayéw amérika ziyaritini bashlidi


2006.09.27

nazarbayev-200.jpg
Qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéw. www.president.kz

Qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéw 26-séntebir küni ispaniyidiki ziyaritini axirlashturup bolup, amérika sepirini bashlidi hemde seyshenbe küni amérikigha yétip keldi. "Bügünki qazaqistan" agéntliqining tarqatqan uchuridin melum bolushiche, nursultan nazarbayéw shu küni kechte aldi bilen hazirqi prézidént jorji bushning dadisi bushning atlantik okyan qirghiqigha jaylashqan mayin shitatidiki kénnén bankport degen jayidiki turalghu öyini ziyaret qilip, chong bush bilen kechlik ziyapette bolghach kelgüsi amérika-qazaqistan hemkarliq munasiwetlirini muzakire qildi.

Munasiwetlik bahalighuchilarning tehlil qilishiche, nursultan nazarbayéwning aldi bilen jorji bushning dadisining shexsiy turalghu jayida körüshishi amérika prézidéntining nazarbayéwqa hem uning ziyaritige nisbeten yuqiri derije bilen qarighanliqi bilen munasiwetliktur.

Kazakhstan Today Ning xewer qilishiche, prézidént nazarbayéw bilen sorunda birge bolghan qazaqistanning amérikidiki bash elchisi sa'udabayéw nursultan nazarbayéw bilen chong bushning uchrishishining nahayiti illiq keypiyat ichide ötkenlikini körsitip, "bu bir-birini burundin tartip yaxshi bilishidighan ikki shexsning illiq hem dostane uchrishishi bolup, bundaq kütüwélish nursultan nazarbayéwqa bolghan alahide hörmet hem qazaqistanning musteqilliqidin buyan qolgha keltürgen netijilirige bolghan etirap qilishning belgisidur" dep izahat bergen.

Sa'udabayéwning eskertishiche, ene shu chong bush eyni waqtida amérikining prézidénti süpitide özi biwasite qazaqistanning musteqilliqini etirap qilghan hem ikki memliket hemkarliqlirining asasini salghan bolup, démek ular arisida birge esleydighan eshu nuqtilar bar".

Nursulran nazarbayéwning bu qétimqi ziyaritining kün tertip boyiche, u 27 -28 –séntebir künliri paytext washin'gtonda amérika hökümiti we dölet mejlisining bir qisim rehberliri bilen körüshidu shuningdek yene 28-séntebir küni qazaqistanning washingtondiki elchixasi aldigha yasalghan qazaqistan musteqilliqi munarisining yopughini achidu. Jüme küni nursultan nazarbayéw aq sarayda prézidént jorji bush teripidin resmiy rewishte kütiwélinip, söhbet élip bérilidu.

Amérika –qazaqistan hemkarliqining asasiy nuqtisi

Qazaqistan merkiziy asiyadiki mol néfit we tebi'iy gaz zapisigha ige dölet bolup, uning omumiy néfit zapisining 24 milyard barrel ikenliki perez qilinmaqta. Fransiye uchur agéntliqining xewirige asaslan'ghanda, qazaqistan gerche amérika teripidin ilgiri démokratiyening chekinishi we insan hoquqining buzulushi jehetlerde tenqidlen'gen bolsimu, biraq uning ene shundaq mol néfit zapisi we iqtisadiy asasi amérikining qazaqistan'gha diqqet qilishini keltürüp chiqardi.

Közetküchilerning qarishiche, bu mesilining bir teripi bolup, yene bir muhim nuqtisi qazaqistanning alahide jughrapiyilik ornidur. U, sherqte xitay, gherb we shimalda rusiye, türkmenistan, özbékistan, jenupta qirghizistan qatarliq döletler bilen chégrilan'ghandin sirt yene kespiy dengiz arqiliq iran we kawkaziye döletliri bilen qoshna. Kaspiy boyi amérikining herbiy –siyasiy we énérgiye istratégiye chembirikige kirgen jaylardur.

Ötken yilidiki enjan weqesidin kéyin amérikining özbékistan bilen bolghan munasiwetlirining buzulushi bilen amérika ottura asiyada yéngi ittipaqchi tallashqa tutush qilghan bolup, qazaqistan uning neziridin orun aldi. 5-Ayda amérika mu'awin prézidénti dik chéniyning astana sepiri amérikining qazaqistan'gha tutqan pozitsiyisini ipadiligen idi.

Hazir, amérika qazaqistandiki eng chong meblegh salghuchi memliket bolup, 1993-yilidin buyan salghan meblighi 12 milyard dollardin éship ketti.

Bush bilen nazarbayéw arisida démokratiye mesilisi tilgha élinishi mumkin

Jüme küni nursultan nazarbayéw aq sarayda jorji bush teripidin kütiwélin'ghanda, ular arisida bolidighan söhbetlerning mezmuni hazirche éniq bolsimu, biraq, bu jeryanda qazaqistanning démokratiyilishish mesilisiningmu tilgha élinishi perez qilinmaqta.

Qazaqistanliq muxbiri éléna sokolowaning uchur bérishiche, jüme küni bush bilen nazarbayéw démokratiyini ilgiri sürüsh, térrorizimgha qarshi urush, énérgiye hemkarliqi shuningdek ikki memliket üchün ortaq bolghan bixeterlik we erkinlik ishlirining rawajlinishini ilgiri sürüsh qatarliq témilarda pikir almashturilidu. Fransiye uchur agéntliqi bolsa, amérika tashqi ishlar ministiri kondaliza rayisning sözini neqil keltürüp, amérikining qazaqistan bilen bolghan munasiwetlirining yenila islahatni ilgirilitish telipini öz ichige alghan kop qirliq munasiwet bolidighanliqini körsitidu. Amérika yene nazarbayéwning 2009-yili yawropa bixeterliki hem hemkarliqi teshkilatining re'isi bolushini qollimaqta.

Nazarbayéw tot qétim amérikini ziyaret qilghan

Nazarbayew tunji qétim 1992- yili amérikini ziyaret qilghan. Uning ikkinchi qétimliq ziyariti 1994-yili bolghan. Bu qétim u prézidént klinton bilen qazaqistan-amérika hemkarliq kélishimige qol qoyghan.

1997-Yili yene bir qétim washin'gtonni ziyaret qilip, prézidént klinton bilen néfit- tebi'iy gaz, iqtisadiy hemkarliq qatarliq tereplerde kélishimler imzalighan. 2001-Yili bolsa, washin'gtonda prézidént bush bilen körüshüp, amérika bilen qazaqistanning uzun mezgillik istratégiyilik hemkarliq kélishimi imzalighan idi. (Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.