Xitay hökümiti milliy aptonomiye mesililiri boyiche aq tashliq kitab élan qildi

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki tepsili melumati
• Download story audio

Xitay dölet kabinti 28 - féwral küni "xitaydiki milliy aptonomiyilik jaylar" namida milliy mesililer boyiche, jem'iy 12 ming xetlik aq tashliq kitabni élan qildi.

Kitabta xitaydiki her qaysi milletlerning hoquqta barawerliki, 1949 - yili 9- aydin bashlap az sanliq milletlerge yürgüzülgen milliy aptonomiye siyasitining zor muweppeqiyetlerge érishkenliki, 2003 - yilghiche xitayda jem'iy 155aptonomiyilik jay qurulghanliqi, buning ichide 5 milliy aptonum rayon, 30 aptonum oblast hemde 120 aptonum nahiye qatarliq aptonomiyilik jaylardiki milletlerning aptonomiye hoquqidin toluq behriman qilin'ghanliqliri tilgha élinip, milliy aptonom rayondin bashqa, az sanliq milletlerning topliship olturaqlishish alahidikige qarap, aptonom oblast, aptonum nahiye qatarliq aptonomiye siyasetlirini qollinip milletlerning öz özini idare qilish hoquqini kapaletke ige qilghanliqi tekitlen'gen.

Milliy aptonomiyilik mesililer heqqidiki tunji aq tashliq kitab

Bu xitayning milliy aptonomiyilik mesililer heqqide tunji qétim aq tashliq kitab élan qilishi bolup hésablinidu. Aq tashliq kitabta xitay hökümitining yürgüzüwatqan milliy aptonomiye siyasitining milletlerni qaysi hoquqlardin behriman qilghanliqi omumiy jehettin yekünlinip, aptonomiyilik jaylarning qanun chiqirish, til -yéziqni tereqqiy qildurush, diniy étiqad erkinliki shundaqla örp -adetlirini qoghdash erkinliki barliqi ilgiri sürülgen.

Az sanliq milletler emes, özining xitay millitiningmu eng asasiy kishilik hoquqi kapaletke ige qilinmighan bügünki xitayda, bashqa az sanliq milletlerning hoquqidin téximu söz achalmaymiz.

Aq tashliq kitabta yene xitay yéqinqi zaman tarixida her qaysi milletlerning ittipaqliship, xitayni parchilashni meqset qilghan tibet musteqilchiliri, sherqiy türkistan musteqilchiliri, manjuriye musteqilchilirige oxshash bölgünchi küchlerge birlikte zerbe bérip, xitayning birlikini ishqa ashurup birlikte tereqqiy qiliwatqanliqi tekitligen.

Uyghurlar aptonomiyidin behriman bolup baqmighan

Xitay hökümitining milliy mesililer heqqide aq tashliq kitabni élan qilishi, chet'ellerdiki tibet hem Uyghur teshkilatlirining küchlük qarshiliq inkaslirini meydan'gha keltürdi. Ular xelqara metbu'atliri arqiliq xitay hökümitining milliy aptonomiyilik mesililer heqqide élan qilghan aq tashliq kitabqa reddiye bermekte.

Teywen merkizi axbarati hemde amérikidiki bir qanche xelqaraliq metbu'at orunlirining ziyaritini qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit ependi, xitay hökümitining aptonomiye siyasitining Uyghur éli we bashqa az sanliq millet rayonlirida oxshashla küchke ige bolmay kéliwatqanliqini eskertip, xitayning bu kitabni élan qilishtiki meqsitining xelq'araning közini boyash ikenliki, öz rehberlirini saylash we eng addiy insan hoquqlirigha érishmigen Uyghurlarda, aptonomiye hoquqidin éghiz échish mumkin emeslikini, musteqilliqqa érishmigiche heqiqi insan hoquqidin behriman bolushning mumkin emeslikini éytti.

Riching jashi: az sanliq milletlerning hoquqidin téximu söz achalmaymiz

Xitaydiki milliy mesililer ötkür rayonning yene biri - tibet aptonum rayoni. Chet'ellerde heriket qiliwatqan tibet teshkilatlirimu tibet xelqiningmu oxshashla héchqachan xitayning atalmish aptonomiye hoqoqidin behriman bolup baqmighanliqini ilgiri süridu, shundaqla ular birdek xitay élan qilghan milliy mesililer heqqidiki aq tashliq kitabning mezmunlirini inkar qilmaqta. Amérkidiki xelqara tibet herikiti teshkilatidin riching jashi bu heqte radi'omizgha bayanat berdi:

"Xitayning milliy aptonomiyilik mesililer heqqide élan qilghan aq tashliq kitabida hich bir yéngiliq yoq. Xitay hökümiti yenila, teshwiqatida barliq milletler barawerdek, ularning hoquqliri kapaletke ige qilin'ghandek körsütüptu. Biraq, az sanliq milletler emes, özining xitay millitiningmu eng asasiy kishilik hoquqi kapaletke ige qilinmighan bügünki xitayda, bashqa az sanliq milletlerning hoquqidin téximu söz achalmaymiz.

Xitay kommunistik hökümiti xitay dégen köp milletlik bir dölet dep körsitidu, emma bizni az sanliq millet dep ayriydu, buning özidila ziddiyet bar, xitay hökümiti milletlerning hoquqi barliqini körsitish üchünla ularni milletlerge hem milliy rayonlargha ayriydu, rayonlarning özinimu yene nechche rayon'gha ayriydu. Emeliyette, ularning hoquqi kapaletlenmigen. Aptonum rayonlarni bashquridighan sékritarlarning hemmisi xitay. Bu mesilining özila bu az sanliq milletlerde eng asasiy siyasiy hoquqning yoqliqini körsitidu".

Arqa körünüsh

Xitay hökümitining milliy aptonomiyilik mesililer heqqidiki aq tashliq kitabini amérika tashqi ishlar ministirliqining xitayning kishilik hoquq yilliq doklatini élan qilishi bilen bir künde élan qilishi tashqi dunyaning sezgürlikini qozghimaqta.

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat ependi xitay hökümitining bu mezgilde sezgür bolghan milliy mesililer heqqide mexsus aq tashliq kitab élan qilishidiki meqsidi heqqide toxtilip, amérika tashqi ishlar ministirliqi xitayning kishilik hoquq yilliq doklatini élan qiliwatqan, xelq'ara jem'iyetning xitaydiki kishilik hoquqning depsende qiliniwatqanliqini anglitiwatqan we b d t kishilik hoquq yighinigha az qalghan mushundaq bir peytte, xelqaraning közini boyash üchün ikenlikini otturigha qoydi.

Amérika tashqi ishlar ministirliqining, xitayning düshenbe küni milliy aptonomiyilik mesililer boyiche élan qilghan aq tashliq kitabining mezmunlirigha qandaq baha béridighanliqi, bu kitabning xitay kishilik hoquq yilliq doklati bilen teng élan qilinishidiki tasadipiyliqqa qandaq qaraydighanliqigha jawab élish üchün téléfon qilghinimizda, xitay ishlirigha mes'ul ketrina xanim bu heqte seyshenbe küni metbu'atlarning ziyaritini resmi qobul qilidighanliqini bildürdi. (Gülchéhre)