Xitay xelq qurultiyi "döletni parchilashqa qarshi turush qanuni" ni maqullaydu


2005.03.01

SAHK980310203760.jpg
Béyjingdiki xelq sariyidin bir körünüsh. AFP

Xitay xelq qurultiyining 1 - mart küni bashlinidighan 14 - nöwetlik yighinidiki muhim küntertiplerning biri, "döletni parchilashqa qarshi turush qanuni" ni maqullash bolup hésablinidu. Béyjingdiki hoquqdar zatlar, mezkur qanun lahiyisining asasi qanun xaraktérlik höjjet bolup qalidighanliqini bildürmekte. Xitay metbu'atlirining xewer qilishiche, chiqirilish aldidiki qanunda döletni parchilash yolidiki heriketlerge qarshi qoralliq küchlerni ishlitishning aldinqi shertliri békitilidiken.

Bu qétimqi qurultayning küntertipi boyiche, "döletni parchilashqa qarshi turush qanuni" 3 - ayning 8 - küni qurultay wekillirining maqullushigha sunilidu. Qanun lahiyisige xitay xelq qurultiyining mu'awin mudiri wang jyawgo chüshenche béridiken. Xongkongda chiqidighan béyjingperes "wén xuy géziti ", mezkur qanunni teywen siyasitining nizamlashturulushi, dep körsetti. Mezkur qanunning chiqirilghan mezgili teywen boghuzi ikki qirghizi munaswitining intayin nazuk dewrige toghra kelmekte.

Qanunning meqsidi teywen mesilisidiki passip weziyetke xatime bérish

Amérika wéskanson uniwérsititi siyasi penler pakultitining mudiri doktor wang jyenwéy, mezkur qanun teywen prézidénti chén shüybyenning asasi qanunigha tüzütüsh kirgüzüsh herikitige taqabil turushni meqset qilidu, dep körsetti. Wang jyenwéy mundaq deydu: " ötkenki bir qanche yildin béri chong quruqluqning teywen siyasi passip orun'gha chüshüp qalghan. Bu qanun arqiliq passip weziyetke xatime bérishni oylighan bolushi mümkin. Biraq, eng muhim chén shüybyenning asasi qanun'gha özgertish kirgüzüsh herikitige qarshi turushni meqset qilidu."

Teywen mesilisi xitayning neziride qanuni mesilige aylandi

Teywen hökümiti, xitayning "döletni parchilashqa qarshi turush qanuni" chiqirish tirtishchanliqini, teywen boghuzining hazirqi halitini bir tereplimilik halda özgertishke qanuni asas hazirlash üchün urunush , dep tenqitlimekte. Wang jyenwéy, xitay hökümitining teywen mesilisini bir qanuni mesile dep tonushqa bashlighanliqini bildürdi. Uning körsitishiche, " xitay chong quruluqi teywen mesilisini noqul siyasi, iqtisadi we herbiy mesilila emes, belki bu bir qanuni mesile dep tonushqa bashlighan.

U, " teywen mesiliside amérikining 'teywen munasiwet qanuni' bar. Amérika mushu qanuni boyiche teywen'ge yardem bériwatidu. Teywende ötken yili 'omumi xelq awazigha qoyush qanuni' maqullandi. Teywen chong quruqluqning mejburlishigha uchrisa, mushu qanun boyiche teywenning hazirqi siyasi ornini özgertishi mumkin", dep körsetti.

Mezkur qanun teywen boghuzidiki munasiwetlerge paydisiz

"Döletni parchilashqa qarshi turush qanuni" ni chiqirish teklipi, xitay bash ministiri wén jyabaw ötken yili londonni ziyaret qilghanda, en'giliyidiki xitay muhajirlar teripidin otturigha qoyulghan. Wén jyabaw, xitay muhajirlarning teklipige jiddi mu'amile qilidighanliqini bildürgen idi. Wang jyenwéyning bildürüshiche "döletni parchilash qanuni" diki söz - ibariler kishilerning tesewuridek qattiq bolmasliqi mumkin. Biraq u, mezkur qanunning chiqirilishi yaxshi chare, dep qarimaydighanliqini bildürdi. U mundaq deydu: " bu qanunni chiqirishning yaxshi chare ikenlikige méning gumanim bar. Lékin hazirqi ehwalgha qarighanda bu qanun choqum chiqirilidighandek qilidu. Ehwaldin qarighanda qanundiki söz- ibariler bek qattiq bolmasliqi mümkin."

U yene mezkur qanun teywen boghuzi ikki qirghiqining hazirqi munasiwitini yumshutush üchün paydiliq bolmasliqi mumkin, dep körsetti.

Qanun " shinjang" bilen shizanggha tesir körsitidu

Wang jyen wéy "döletni parchilashqa qarshi turush qanuni" Uyghurlargha tesir körsitidighanliqini bildürdi. U mundaq deydu: "bu qanunning shinjang we shizanglar üchün melum tesiri bolushi mumkin. Chünki, méningche bu qanun noqul teywen'gila qaritilghan emes. Gerche asaliqi teywen'ge qaritilghan bolsimu bolsimu, lékin qanun ramkisi ichige shinjang we shizanglardiki bölgünchilik heriketler kirishi mumkin.

Mezkur qanun lahiyisi ötken yilning axiri xitay xelq qurultiyining da'imi ishlar komitéti teripidin testiqlinip, xelq qurultiyining maqullushigha sunulghan. Xongkongdiki béyjingperes metbu'atlarning ashkarilishiche, mezkur qanun jem'i 10 maddidin terkip tépishi mümkin. Qanun lahiyisi xu jingtaw qol qoyghandin kéyin küchke ige bolidu. (Erkin)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.