Хитай һөкүмити уйғур елида йәнә 10 милйон мо боз йәр ачмақчи
2004.12.14
Уйғур елидики хитай һөкүмәт торлириниң йеқинда елан қилған бир мәлуматидин ашкарилинишичә, хитай һөкүмити бу йилдин башлап уйғур елиниң тарим вә или дәря вадилиридин йәнә 10милйон мо боз йәр ечишни пиланлаватқан болуп, бәш йил ичидә уйғур елидики деһқанчилиқ терилғу йәр мәйданини 30 милйон моға йәткүзмәкчи икән.
Тәңритағ тор бетидә йеқинда буниңға даир берилгән хәвәрдә көрситилишичә, хитай һөкүмити икки дәря вадисида кәң көләмдә боз йәр ечиш арқилиқ уйғур елини ғәрбий шималдики әң чоң ашлиқ амбириға айландурушни мәқсәт қилмақта икән.
Боз йәр ечиш - хитай нопусини көпийиш, муһит булғаш
Хитай һөкүмити әллик йил җәрянида уйғур елигә хитай ишләпчиқириш қурулуш армийисини орунлаштуруш үчүн җәми 16 милйон мо боз йәр ачқан болса, йеқинқи йиллардин буян уйғур елидә, ғәрбий шимални ечиш баһанисида кәң көләмлик боз йәр ечишни елип барди.
Нөвәттә уйғур елиниң мәхсус ашлиқ ишләпчиқириш деһқанчилиқ йәр мәйданиниң көлими 21милйон 37 миң моға йәткән болуп өткән йилға қариғанда йәнә бир милйон мо йәр йеңидин ечилған. Уйғур елидә тез сүрәттә, пиланлиқ вә пилансиз елип бериливатқан боз йәр ечиш, уйғур елиниң нурғун су вә тупрақ байлиқлирини бузғунчилиқларға учратмақта.
Уйғур елиниң екологийилик муһити һәққидики доклатлардин мәлум болғандәк, нөвәттә тарим вә или дәряси охшашла еғир екологийилик муһит булғиниш мәсилилиригә дуч кәлмәктә. Дәря вадилириму тупрақниң қумлишиш вә шорлишиш мәсилилиригә йолуқмақта. Уйғур елидә йәнила 5 милйонға йеқин деһқанниң ичимлик су мәсилиси һәл болмиди, боз йәр ечишқа тосалғу болидиған мушуниңға охшаш реални амиллар бар шараитта, хитай һөкүмитиниң уйғур елида йәнә 10 милйон мо боз йәр ечишни пиланлишида нимә сәвәпләр бар ?
Боз йәр ечишниң сәвәблири һәққидики қарашлар
Йеқинда хитай һөкүмити "йәр ислаһатида башқурушни күчәйтиш" қарарини оттурға қойди, вен җабав "җоңго йеқинқи йиллардин буян еғир ашлиқ кризисигә дуч кәлди. Бир милярд үч йүз милйон нопусиниң қорсиқини тойғузуш мәсилини һәл қилиш әң җидди мәсилиниң бири. Нөвәттә санаәтлишишниң вә муһит мәсилилириниң тәсиридә хитайниң деһқанчилиқ терилғу йәр мәйданлириниң қисқириши наһайити тез болуп 7 йилда йүз милйон мо терилғу йәр азлиди. Шундақла дөлитимизниң нопуси барғанчә ашмақта, нопос вә ашлиқ ишләпчиқириш оттурсидики турақсиз нисбәт узақ мәзгилгичә давам қилиши мүмкин буниң үчүн йәр ислаһатини башқурушни күчәйтиш керәк" дәп оттурға қойған.
Бәзи көзәтчиләр хитай һөкүмитиниң уйғур елини ашлиқ амбириға айландуруш үчүн тарим вә или дәряси вадилиридә йәнә 10милйон мо боз йәр ачмақчи болғанлиқиму, хитай өзи дуч келиватқан ашлиқ кризисини һәл қилиш үчүн дәп қаримақта.
Бу һәқтә америкидики уйғур паалийәтчиси еляр әпәнди, "хитай һөкүмити уйғур елида йәниму көп боз йәр ечиш арқилиқ өзиниң артуқ нопусини уйғур елигә йөткимәкчи шундақла бу арқилиқ уйғурларни нопус, сиясий, иқтисади җәһәтләрдин ассимилятсийә қилмақчи" дигән қарашлирини оттурға қойди.
Уйғур деһқанлар әндишидә
Хитай һөкүмитиниң или вә тарим дәря вадилирида йәнә 10 милйон мо боз йәр ечишни пиланлаватқанлиқи уйғур деһқанлиридиму әндишә һәм гуманларни қозғиған болуп, бу һәқтә радиомизға телефон улиған бир уйғур хитайларниң пул болидиған иқтисадий зираәтләрни теридиғанлиқи, уйғурларниң болса мәҗбури һалда һөкүмәт бәлгиләп бәргән зираәтләрни теридиғанлиқини ейтти.
Еляр әпәнди вә мәзкур деһқанниң бу һәқтә ейтқанлирини юқиридики аваз улинишидин аңлаң.
Хитайлаштуруш сиясити
- "Шинҗаң" намидики йеңи дәрслик келәр йилдин башлап өтүлидикән
- Хитай өлкилиридики " шинҗаң синипи" кино филими қилип ишләнмәктә
- Хитайниң ғәрбни ечиш сиясити уйғур ели һәм хәлқигә нимиләрни елип кәлди ? (3)
- Хитайниң ғәрбни ечиш сиясити уйғур ели һәм хәлқигә нимиләрни елип кәлди ? (2)
- Хитайниң ғәрбни ечиш сиясити уйғур ели һәм хәлқигә нимиләрни елип кәлди ? (1)
- Хитай һөкүмити уйғур елида миллий маарипни хитайчилаштуруш қәдимини тизләтмәктә
- "Қош тиллиқ болуш" тәлипи наһийә һәм йезиларғичә күчәйтилмәктә
- Хитай һөкүмити алий мәктәпләр муқимлиқидин әндишә қилмақта
- Уйғур мәктәплиридә музика дәрслириму хитайчә өтүлмәктә
- Хитай һөкүмити йәниму көп уйғур балилирини хитай өлкилиригә әвәтишни пиланлимақта
Хитайниң көчмәнләр сиясити
- Биңтуән хитайлири немә мәқсәттә уйғур елиға кәлгән ?
- Хитай һөкүмитиниң уйғур елидики хитайлаштуруш сиясити
- Уйғур елидики ишсизлиқ кризиси әң юқири пәллигә чиқмақта
- Уйғурлар һорунму?
- "Бүгүнки америка" гезитидә хитайниң "ғәрбни ечиш" сияситиниң әсли қияпити ашкарә қилинди
- Хитайниң уйғур районидики екологийилик көчмәнләр қурулуши
- Қәдимий йипәк йоли нөвәттә хитайниң көчмән йөткәйдиған йолиға айлинип қалди
- "Шинҗаң" намидики йеңи дәрслик келәр йилдин башлап өтүлидикән
- Хитай өлкилиридики " шинҗаң синипи" кино филими қилип ишләнмәктә
- Хитайниң ғәрбни ечиш сиясити уйғур ели һәм хәлқигә нимиләрни елип кәлди ? (3)