Xitay hökümiti Uyghur élida yene 10 milyon mo boz yer achmaqchi

Uyghur élidiki xitay hökümet torlirining yéqinda élan qilghan bir melumatidin ashkarilinishiche, xitay hökümiti bu yildin bashlap Uyghur élining tarim we ili derya wadiliridin yene 10milyon mo boz yer échishni pilanlawatqan bolup, besh yil ichide Uyghur élidiki déhqanchiliq térilghu yer meydanini 30 milyon mogha yetküzmekchi iken.

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki programmisi
• Download story audio

Tengritagh tor bétide yéqinda buninggha da'ir bérilgen xewerde körsitilishiche, xitay hökümiti ikki derya wadisida keng kölemde boz yer échish arqiliq Uyghur élini gherbiy shimaldiki eng chong ashliq ambirigha aylandurushni meqset qilmaqta iken.

Boz yer échish - xitay nopusini köpiyish, muhit bulghash

Xitay hökümiti ellik yil jeryanida Uyghur élige xitay ishlepchiqirish qurulush armiyisini orunlashturush üchün jemi 16 milyon mo boz yer achqan bolsa, yéqinqi yillardin buyan Uyghur élide, gherbiy shimalni échish bahanisida keng kölemlik boz yer échishni élip bardi.

Nöwette Uyghur élining mexsus ashliq ishlepchiqirish déhqanchiliq yer meydanining kölimi 21milyon 37 ming mogha yetken bolup ötken yilgha qarighanda yene bir milyon mo yer yéngidin échilghan. Uyghur élide téz sür'ette, pilanliq we pilansiz élip bériliwatqan boz yer échish, Uyghur élining nurghun su we tupraq bayliqlirini buzghunchiliqlargha uchratmaqta.

Uyghur élining ékologiyilik muhiti heqqidiki doklatlardin melum bolghandek, nöwette tarim we ili deryasi oxshashla éghir ékologiyilik muhit bulghinish mesililirige duch kelmekte. Derya wadilirimu tupraqning qumlishish we shorlishish mesililirige yoluqmaqta. Uyghur élide yenila 5 milyon'gha yéqin déhqanning ichimlik su mesilisi hel bolmidi, boz yer échishqa tosalghu bolidighan mushuninggha oxshash ré'alni amillar bar shara'itta, xitay hökümitining Uyghur élida yene 10 milyon mo boz yer échishni pilanlishida nime sewepler bar ?

Boz yer échishning sewebliri heqqidiki qarashlar

Yéqinda xitay hökümiti "yer islahatida bashqurushni kücheytish" qararini otturgha qoydi, wén jabaw "jonggo yéqinqi yillardin buyan éghir ashliq krizisige duch keldi. Bir milyard üch yüz milyon nopusining qorsiqini toyghuzush mesilini hel qilish eng jiddi mesilining biri. Nöwette sana'etlishishning we muhit mesililirining tesiride xitayning déhqanchiliq térilghu yer meydanlirining qisqirishi nahayiti téz bolup 7 yilda yüz milyon mo térilghu yer azlidi. Shundaqla dölitimizning nopusi barghanche ashmaqta, nopos we ashliq ishlepchiqirish ottursidiki turaqsiz nisbet uzaq mezgilgiche dawam qilishi mümkin buning üchün yer islahatini bashqurushni kücheytish kérek" dep otturgha qoyghan.

Bezi közetchiler xitay hökümitining Uyghur élini ashliq ambirigha aylandurush üchün tarim we ili deryasi wadiliride yene 10milyon mo boz yer achmaqchi bolghanliqimu, xitay özi duch kéliwatqan ashliq krizisini hel qilish üchün dep qarimaqta.

Bu heqte amérikidiki Uyghur pa'aliyetchisi élyar ependi, "xitay hökümiti Uyghur élida yenimu köp boz yer échish arqiliq özining artuq nopusini Uyghur élige yötkimekchi shundaqla bu arqiliq Uyghurlarni nopus, siyasiy, iqtisadi jehetlerdin assimilyatsiye qilmaqchi" digen qarashlirini otturgha qoydi.

Uyghur déhqanlar endishide

Xitay hökümitining ili we tarim derya wadilirida yene 10 milyon mo boz yer échishni pilanlawatqanliqi Uyghur déhqanliridimu endishe hem gumanlarni qozghighan bolup, bu heqte radi'omizgha téléfon ulighan bir Uyghur xitaylarning pul bolidighan iqtisadiy zira'etlerni téridighanliqi, Uyghurlarning bolsa mejburi halda hökümet belgilep bergen zira'etlerni téridighanliqini éytti.

Élyar ependi we mezkur déhqanning bu heqte éytqanlirini yuqiridiki awaz ulinishidin anglang.