ئوتتۇرا ئاسىيا ئەللىرى چەتئەل ئاممىۋى تەشكىلاتلىرىغا پائالىيەت چەكلىمىسى قويدى‎

ئالدىنقى كۈنى ۋاشىنگتوندا ئۆتكۈزۈلگەن بىر مۇھاكىمە يىغىندا گېرمانىيىلىك مۇتەخەسسىس ‎ئاندرېي بېرگنىڭ تەكىتلىشىچە، ئاممىۋى ئىسيانلاردا ئاغدۇرۇلۇشتىن ئەندىشە قىلىدىغان ‎ئوتتۇرا ئاسىيا ئەللىرىنىڭ رەھبەرلىرى، خەلقئارا ئاممىۋى تەشكىلاتلارنىڭ بۇ دۆلەتلەردىكى ‎پائالىيىتىگە ھاكىمىيەت ئاغدۇرۇش ۋەقەلىرىنى ئۇيۇشتۇرماقتا، دېگەن گۇمان بىلەن چەكلىمە ‎قويماقتىكەن. ‎

ئاندرېي بېرگ، گېرمانىيە ھامبۇرگ ئۇنىۋېرسىتېتى تىنچلىق تەتقىقاتى ۋە بىخەتەرلىك سىياسىتى ‎ئىنىستىتۇتىنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك مۇتەخەسسىسى. ‎

ئوتتۇرا ئاسىيا رەھبەرلىرى جىددى ئەندىشە ئىچىدە ‎

بېرگ، دۈشەنبە كۈنى ئامېرىكا پايتەختى ۋاشىنگتوندىكى ۋۇدروۋ ۋىلسون خەلقئارا ‎مۇتەخەسسىسلەر مەركىزىدە سۆزلىگەن نۇتۇقىدا، قىرغىزىستان ۋە بەزى سوۋېت ئىتتىپاقى ‎جۇمھۇرىيەتلىرىدىكى ھاكىمىيەت ئالمىشىش ۋەقەلىرىدىن كېيىن، ئوتتۇرا ئاسىيادىكى دۆلەت ‎رەھبەرلىرىنىڭ ئەندىشىسى تېخىمۇ كۈچىيىشكە باشلىغانلىقىنى بىلدۈردى. بېرگ "گرۇزىيە، ‎ئۇكرائىنىيە ۋە قىرغىزىستاندىكى ۋەقەلەردىن كېيىن، ئوتتۇرا ئاسىيادىكى باشقا دۆلەتلەر تېخىمۇ ‎قاتتىق قانۇنلار بىلەن خەلقئارا تەشكىلاتلارنىڭ پائالىيىتىگە چەكلىمە قويدى " دەيدۇ.‎

ئۆزبېكىستان ئاممىۋى تەشكىلاتلارنى چەكلەش چىمپىيونى

‎ ئاندرېي بېرگنىڭ ئەسكەرتىشىچە، ئۆزبېكىستان خەلقئارا ئاممىۋى تەشكىلاتلارنىڭ پائالىيىتىگە ‎ئەڭ بۇرۇن چەكلىمە قويغان دۆلەت بولۇپ، 2004 - يىلى 1 - ئايدا ئۇكرائىنىيىدىكى رەڭلىك ‎ئىنقىلاب غەلىبە قىلغاندىن كېيىنلا، ئۆزبېكىستان پرېزىدېنتى ئىسلام كېرىموف، خەلقئارا ئورگانلار ‎ۋە يەرلىك ئاممىۋى تەشكىلاتلاردىن ئۆزبېكىستان ئەدلىيە مىنىستىرلىقىغا قايتا تىزىمغا ‎ئالدۇرۇشنى تەلەپ قىلغان. شۇنىڭ بىلەن بىرگە، ئۆزبېكىستان ھۆكۈمىتى مەخسۇس مالىيە ‎كومىتېتى قۇرۇپ، خەلقئارا ئورگانلار تەرىپىدىن يەرلىك ئاممىۋى تەشكىلاتلارغا بېرىلگەن ياردەم ‎پۇلىنى سۈرۈشتۈرۈشكە باشلىغان.‎

ئاندرېي بېرگ مۇنداق دەيدۇ: "بۇ دېگەنلىك يەرلىك ئاممىۋى تەشكىلاتلار خەلقئارا ‎ئورگانلارنىڭ ياردىمىگە ئېرىشسە، ئېرىشكەن ياردەم پۇل يەرلىكتىكى بۇ تەشكىلاتلارنىڭ قولىغا ‎تېگىشى كېرەك دېگەنلىك ئەمەس. ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا مالىيە كومىتېتى بار، مەزكۇر ئورگان پۇلنى ‎توختىتىپ قويالايدۇ." ‎

ئۆزبېكىستان ئامېرىكا تەشكىلاتلىرىنى چەكلىدى ‎

ئاندرېي بېرگنىڭ تەكىتلىشىچە، ئۆزبېكىستان ھۆكۈمىتى پۇقرالارنى خەلقئارا تەشكىلاتلار بىلەن ‎‎"دۆلەت بىخەتەرلىكى" گە ياتىدىغان مەسىلىلەر توغرىسىدا سۆزلىشىشتىن پەخەس بولۇشقا ‎ئاگاھلاندۇرۇش ئۈچۈن، دۆلەت بىخەتەرلىك قانۇنىغا تۈزىتىش كىرگۈزگەن. ئاندرېي بېرگ، بۇ ‎قانۇنلار ئامېرىكىدىكى ئوچۇق جەمئىيەت ئىنىستىتۇتى، مەملىكەتلىك دېموكراتىيە ئىنىستىتۇتى، خەلقئارا ‎جۇمھۇرىيەتچىلەر ئىنىستىتۇتى، ئەركىنلىك سارىيى قاتارلىق كىشىلىك ھوقۇق ۋە دېموكراتىيە ‎تەشكىلاتلىرىنىڭ ئۆزبېكىستاندىكى پائالىيىتىگە قارىتىلغانلىقىنى بىلدۈردى.‎

‎ بېرگنىڭ تەكىتلىشىچە، ئۆزبېكىستان ھۆكۈمىتى 2004 - يىلى 4 - ئايدا ئوچۇق جەمئىيەت ئىنستىتۇتىنى ‎تىزىمغا ئېلىشنى رەت قىلىپ، ئۇنىڭ ئۆزبېكىستاندىكى ئىشخانىسىنى تاقىغان.‎

تاجىكىستان بىلەن قازاقىستاندا ئاممىۋى تەشكىلاتلارغا چەكلىمە كۆپەيدى

ئۆزبېكىستان بىلەن بىرگە تاجىكىستان ۋە قازاقىستان قاتارلىق دۆلەتلەرمۇ بۇنىڭغا ئوشاش ‎تەدبىرلەرنى ئالغان. بېرگ، بۇ يىلنىڭ باشلىرىدا قىرغىزىستاندا يۈز بەرگەن ئاقايېۋ ‎ھۆكۈمىتىنى ئاغدۇرۇش ۋەقەسىدىن كېيىن، تاجىكىستاننىڭ خەلقئارا تەشكىلاتلارنى چەكلەش ‎يولىغا ماڭغانلىقىنى بىلدۈردى. بېرگنىڭ ئەسكەرتىشىچە، تاجىكىستان، چەتئەل ئەلچىخانىلىرى ‎ۋە خەلقئارا تەشكىلاتلاردىن تاجىكىستاندىكى يەرلىك سىياسى ۋە ئىجتىمائىي كۈچلەر بىلەن ئالاقە ‎قىلغاندا، ئەھۋالنى تاجىكىستان ھۆكۈمىتىگە دوكلات قىلىشنى تەلەپ قىلغان.‎

‎ ئاندرېي بېرگ "شۇنىڭ ئۈچۈن تاجىكىستاندا خەلقئارا تەشكىلاتلار يەرلىك كۈچلەر بىلەن يىغىن ‎ئۆتكۈزمەكچى بولسا، تاجىك دائىرىلىرىدىن رۇخسەت ئېلىشى كېرەك. ئەمما شۇنداقتىمۇ ‎تاجىكىستاننىڭ ۋەزىيىتى ھازىرچە نىسبەتەن تىنچ،" دەيدۇ. ‎

بېرگنىڭ تەكىتلىشىچە، قازاقىستان ھۆكۈمىتى چىقارغان يېڭى قانۇن ئاممىۋى ‎تەشكىلاتلاردىن قايتا تىزىمغا ئالدۇرۇشنى تەلەپ قىلغان بولۇپ، يېڭى قانۇن بويىچە ‎قازاقىستاندىكى يەرلىك تەشكىلاتلارنىڭ ھۆكۈمەت رۇخسەت قىلغان ياردەملەرنىلا قوبۇل ‎قىلىشىغا بولىدىكەن.‎

‎ بېرگ، "قىزىقارلىق يېرى شۇكى، رۇسىيە قاتارلىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ باشقا مىراسخور دۆلەتلەر ‎ھەم بۇنىڭغا ئوخشاش قانۇنلارنى چىقىرىشقا باشلىماقتا " دەيدۇ. ‎

دىكتاتورلار ياۋروپا بىخەتەرلىك - ھەمكارلىق تەشكىلاتىنى ئەيىبلىدى

ئابندرېي بېرگنىڭ تەكىتلىشىچە، سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى دۆلەتلەر 2004 - يىلى يازدا ‎موسكۋادا خىتاپنامە ئېلان قىلىپ، ياۋروپا بىخەتەرلىكى ۋە ھەمكارلىقى تەشكىلاتىنىڭ ‎پائالىيىتىنى ئەيىبلىگەن. بولۇپمۇ مەزكۇر تەشكىلاتنى سايلامغا نازارەت قىلىش، بۇ رايوندىكى ‎دۆلەتلەرنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ۋە ئىچكى ئىشلىرىغا ئارىلىشىش بىلەن تەنقىدلىگەن.‎

‎ ئاندرېي بېرگ، ئوتتۇرا ئاسىيا ئەللىرى " پۇرسەتنى غەنىمەت بىلىپ،" بۇ دۆلەتلەرنىڭ سىياسىتىگە ‎تاشقىرىنىڭ كۆرسىتىدىغان تەسىرىنى توسۇش بىلەن بىرگە، ئاممىۋى جەمئىيەتلەرنى باستۇرىۋاتىدۇ، ‎دەپ ئەسكەرتتى. ‎

دېموكراتىيە مۇساپىسىدىن چەتنەش ئوتتۇرا ئاسىيا- غەرب مۇناسىۋەتلىرىگە تەسىر كۆرسەتتى

ئۆزبېكىستان ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا جۇمھۇرىيەتلىرىنىڭ خەلقئارا ئاممىۋى تەشكىلاتلارنى چەكلەش، ‎دېموكراتىيىلىشىش مۇساپىسىنى تورمۇزلاش ھەرىكىتى دېموكراتىك ئەللەر بىلەن بۇ رايوندىكى ‎دىكتاتۇر ھۆكۈمەتلەر ئوتتۇرىسىدا سۈركىلىشنى كۈچەيتمەكتە. ‎

ئۆزبېكىستان ئەنجان ۋەقەسى ئۈستىدىن خەلقئارا تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىشنى رەت قىلغاندىن كېيىن، ‎ياۋروپا ئىتتىپاقى ئۆزبېكىستانغا قورال - ياراق ئىمبارگوسى قويىدىغانلىقىنى جاكارلىدى. ‎

خەۋەرلەرگە قارىغاندا، ئامېرىكا ئۆزبېكىستان بىلەن بولغان مۇناسۋىتىنى كۆزدىن ‎كەچۈرمەكتىكەن. ئوتتۇرا ئاسىيا ئەلللىرىدىكى زىيارىتىنى ئەمدىلا ئاخىرلاشتۇرغان ش ئا ئو ئە ت باش ‎كاتىپىنىڭ ۋەكىلى روبېرت سىمونس، ش ئا ئو ئە ت نىڭ ئەنجان ۋەقەسى مەسىلىسىدىكى مەيدانى ‎ياۋروپا ئىتتىپاقى بىلەن ئوخشاش ئىكەنلىكىنى تەكىتلىدى. (ئەركىن)