Оттура асия әллири чәтәл аммиви тәшкилатлириға паалийәт чәклимиси қойди‎


2005.10.05

Алдинқи күни вашингтонда өткүзүлгән бир муһакимә йиғинда германийилик мутәхәссис ‎андрей бергниң тәкитлишичә, аммиви исянларда ағдурулуштин әндишә қилидиған ‎оттура асия әллириниң рәһбәрлири, хәлқара аммиви тәшкилатларниң бу дөләтләрдики ‎паалийитигә һакимийәт ағдуруш вәқәлирини уюштурмақта, дегән гуман билән чәклимә ‎қоймақтикән. ‎

Андрей берг, германийә һамбург университети тинчлиқ тәтқиқати вә бихәтәрлик сиясити ‎иниститутиниң юқири дәриҗилик мутәхәссиси. ‎

Оттура асия рәһбәрлири җидди әндишә ичидә ‎

Берг, дүшәнбә күни америка пайтәхти вашингтондики вудров вилсон хәлқара ‎мутәхәссисләр мәркизидә сөзлигән нутуқида, қирғизистан вә бәзи совет иттипақи ‎җумһурийәтлиридики һакимийәт алмишиш вәқәлиридин кейин, оттура асиядики дөләт ‎рәһбәрлириниң әндишиси техиму күчийишкә башлиғанлиқини билдүрди. Берг "грузийә, ‎украинийә вә қирғизистандики вәқәләрдин кейин, оттура асиядики башқа дөләтләр техиму ‎қаттиқ қанунлар билән хәлқара тәшкилатларниң паалийитигә чәклимә қойди " дәйду.‎

Өзбекистан аммиви тәшкилатларни чәкләш чимпийони

‎ Андрей бергниң әскәртишичә, өзбекистан хәлқара аммиви тәшкилатларниң паалийитигә ‎әң бурун чәклимә қойған дөләт болуп, 2004 - йили 1 - айда украинийидики рәңлик ‎инқилаб ғәлибә қилғандин кейинла, өзбекистан президенти ислам керимоф, хәлқара органлар ‎вә йәрлик аммиви тәшкилатлардин өзбекистан әдлийә министирлиқиға қайта тизимға ‎алдурушни тәләп қилған. Шуниң билән биргә, өзбекистан һөкүмити мәхсус малийә ‎комитети қуруп, хәлқара органлар тәрипидин йәрлик аммиви тәшкилатларға берилгән ярдәм ‎пулини сүрүштүрүшкә башлиған.‎

Андрей берг мундақ дәйду: "бу дегәнлик йәрлик аммиви тәшкилатлар хәлқара ‎органларниң ярдимигә еришсә, еришкән ярдәм пул йәрликтики бу тәшкилатларниң қолиға ‎тегиши керәк дегәнлик әмәс. Уларниң оттурисида малийә комитети бар, мәзкур орган пулни ‎тохтитип қоялайду." ‎

Өзбекистан америка тәшкилатлирини чәклиди ‎

Андрей бергниң тәкитлишичә, өзбекистан һөкүмити пуқраларни хәлқара тәшкилатлар билән ‎‎"дөләт бихәтәрлики" гә ятидиған мәсилиләр тоғрисида сөзлишиштин пәхәс болушқа ‎агаһландуруш үчүн, дөләт бихәтәрлик қануниға түзитиш киргүзгән. Андрей берг, бу ‎қанунлар америкидики очуқ җәмийәт иниститути, мәмликәтлик демократийә иниститути, хәлқара ‎җумһурийәтчиләр иниститути, әркинлик сарийи қатарлиқ кишилик һоқуқ вә демократийә ‎тәшкилатлириниң өзбекистандики паалийитигә қаритилғанлиқини билдүрди.‎

‎ Бергниң тәкитлишичә, өзбекистан һөкүмити 2004 - йили 4 - айда очуқ җәмийәт институтини ‎тизимға елишни рәт қилип, униң өзбекистандики ишханисини тақиған.‎

Таҗикистан билән қазақистанда аммиви тәшкилатларға чәклимә көпәйди

Өзбекистан билән биргә таҗикистан вә қазақистан қатарлиқ дөләтләрму буниңға ошаш ‎тәдбирләрни алған. Берг, бу йилниң башлирида қирғизистанда йүз бәргән ақайев ‎һөкүмитини ағдуруш вәқәсидин кейин, таҗикистанниң хәлқара тәшкилатларни чәкләш ‎йолиға маңғанлиқини билдүрди. Бергниң әскәртишичә, таҗикистан, чәтәл әлчиханилири ‎вә хәлқара тәшкилатлардин таҗикистандики йәрлик сияси вә иҗтимаий күчләр билән алақә ‎қилғанда, әһвални таҗикистан һөкүмитигә доклат қилишни тәләп қилған.‎

‎ Андрей берг "шуниң үчүн таҗикистанда хәлқара тәшкилатлар йәрлик күчләр билән йиғин ‎өткүзмәкчи болса, таҗик даирилиридин рухсәт елиши керәк. Әмма шундақтиму ‎таҗикистанниң вәзийити һазирчә нисбәтән тинч," дәйду. ‎

Бергниң тәкитлишичә, қазақистан һөкүмити чиқарған йеңи қанун аммиви ‎тәшкилатлардин қайта тизимға алдурушни тәләп қилған болуп, йеңи қанун бойичә ‎қазақистандики йәрлик тәшкилатларниң һөкүмәт рухсәт қилған ярдәмләрнила қобул ‎қилишиға болидикән.‎

‎ Берг, "қизиқарлиқ йери шуки, русийә қатарлиқ совет иттипақиниң башқа мирасхор дөләтләр ‎һәм буниңға охшаш қанунларни чиқиришқа башлимақта " дәйду. ‎

Диктаторлар явропа бихәтәрлик - һәмкарлиқ тәшкилатини әйиблиди

Абндрей бергниң тәкитлишичә, сабиқ совет иттипақидики дөләтләр 2004 - йили язда ‎москвада хитапнамә елан қилип, явропа бихәтәрлики вә һәмкарлиқи тәшкилатиниң ‎паалийитини әйиблигән. Болупму мәзкур тәшкилатни сайламға назарәт қилиш, бу райондики ‎дөләтләрниң игилик һоқуқи вә ички ишлириға арилишиш билән тәнқидлигән.‎

‎ Андрей берг, оттура асия әллири " пурсәтни ғәнимәт билип," бу дөләтләрниң сияситигә ‎ташқириниң көрситидиған тәсирини тосуш билән биргә, аммиви җәмийәтләрни бастуриватиду, ‎дәп әскәртти. ‎

Демократийә мусаписидин чәтнәш оттура асия- ғәрб мунасивәтлиригә тәсир көрсәтти

Өзбекистан вә оттура асия җумһурийәтлириниң хәлқара аммиви тәшкилатларни чәкләш, ‎демократийилишиш мусаписини тормузлаш һәрикити демократик әлләр билән бу райондики ‎диктатур һөкүмәтләр оттурисида сүркилишни күчәйтмәктә. ‎

Өзбекистан әнҗан вәқәси үстидин хәлқара тәкшүрүш елип беришни рәт қилғандин кейин, ‎явропа иттипақи өзбекистанға қорал - ярақ имбаргоси қойидиғанлиқини җакарлиди. ‎

Хәвәрләргә қариғанда, америка өзбекистан билән болған мунасвитини көздин ‎кәчүрмәктикән. Оттура асия әлллиридики зияритини әмдила ахирлаштурған ш а о ә т баш ‎катипиниң вәкили роберт симонс, ш а о ә т ниң әнҗан вәқәси мәсилисидики мәйдани ‎явропа иттипақи билән охшаш икәнликини тәкитлиди. (Әркин)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.