Оттура асия әллири чәтәл аммиви тәшкилатлириға паалийәт чәклимиси қойди‎

Алдинқи күни вашингтонда өткүзүлгән бир муһакимә йиғинда германийилик мутәхәссис ‎андрей бергниң тәкитлишичә, аммиви исянларда ағдурулуштин әндишә қилидиған ‎оттура асия әллириниң рәһбәрлири, хәлқара аммиви тәшкилатларниң бу дөләтләрдики ‎паалийитигә һакимийәт ағдуруш вәқәлирини уюштурмақта, дегән гуман билән чәклимә ‎қоймақтикән. ‎

Андрей берг, германийә һамбург университети тинчлиқ тәтқиқати вә бихәтәрлик сиясити ‎иниститутиниң юқири дәриҗилик мутәхәссиси. ‎

Оттура асия рәһбәрлири җидди әндишә ичидә ‎

Берг, дүшәнбә күни америка пайтәхти вашингтондики вудров вилсон хәлқара ‎мутәхәссисләр мәркизидә сөзлигән нутуқида, қирғизистан вә бәзи совет иттипақи ‎җумһурийәтлиридики һакимийәт алмишиш вәқәлиридин кейин, оттура асиядики дөләт ‎рәһбәрлириниң әндишиси техиму күчийишкә башлиғанлиқини билдүрди. Берг "грузийә, ‎украинийә вә қирғизистандики вәқәләрдин кейин, оттура асиядики башқа дөләтләр техиму ‎қаттиқ қанунлар билән хәлқара тәшкилатларниң паалийитигә чәклимә қойди " дәйду.‎

Өзбекистан аммиви тәшкилатларни чәкләш чимпийони

‎ Андрей бергниң әскәртишичә, өзбекистан хәлқара аммиви тәшкилатларниң паалийитигә ‎әң бурун чәклимә қойған дөләт болуп, 2004 - йили 1 - айда украинийидики рәңлик ‎инқилаб ғәлибә қилғандин кейинла, өзбекистан президенти ислам керимоф, хәлқара органлар ‎вә йәрлик аммиви тәшкилатлардин өзбекистан әдлийә министирлиқиға қайта тизимға ‎алдурушни тәләп қилған. Шуниң билән биргә, өзбекистан һөкүмити мәхсус малийә ‎комитети қуруп, хәлқара органлар тәрипидин йәрлик аммиви тәшкилатларға берилгән ярдәм ‎пулини сүрүштүрүшкә башлиған.‎

Андрей берг мундақ дәйду: "бу дегәнлик йәрлик аммиви тәшкилатлар хәлқара ‎органларниң ярдимигә еришсә, еришкән ярдәм пул йәрликтики бу тәшкилатларниң қолиға ‎тегиши керәк дегәнлик әмәс. Уларниң оттурисида малийә комитети бар, мәзкур орган пулни ‎тохтитип қоялайду." ‎

Өзбекистан америка тәшкилатлирини чәклиди ‎

Андрей бергниң тәкитлишичә, өзбекистан һөкүмити пуқраларни хәлқара тәшкилатлар билән ‎‎"дөләт бихәтәрлики" гә ятидиған мәсилиләр тоғрисида сөзлишиштин пәхәс болушқа ‎агаһландуруш үчүн, дөләт бихәтәрлик қануниға түзитиш киргүзгән. Андрей берг, бу ‎қанунлар америкидики очуқ җәмийәт иниститути, мәмликәтлик демократийә иниститути, хәлқара ‎җумһурийәтчиләр иниститути, әркинлик сарийи қатарлиқ кишилик һоқуқ вә демократийә ‎тәшкилатлириниң өзбекистандики паалийитигә қаритилғанлиқини билдүрди.‎

‎ Бергниң тәкитлишичә, өзбекистан һөкүмити 2004 - йили 4 - айда очуқ җәмийәт институтини ‎тизимға елишни рәт қилип, униң өзбекистандики ишханисини тақиған.‎

Таҗикистан билән қазақистанда аммиви тәшкилатларға чәклимә көпәйди

Өзбекистан билән биргә таҗикистан вә қазақистан қатарлиқ дөләтләрму буниңға ошаш ‎тәдбирләрни алған. Берг, бу йилниң башлирида қирғизистанда йүз бәргән ақайев ‎һөкүмитини ағдуруш вәқәсидин кейин, таҗикистанниң хәлқара тәшкилатларни чәкләш ‎йолиға маңғанлиқини билдүрди. Бергниң әскәртишичә, таҗикистан, чәтәл әлчиханилири ‎вә хәлқара тәшкилатлардин таҗикистандики йәрлик сияси вә иҗтимаий күчләр билән алақә ‎қилғанда, әһвални таҗикистан һөкүмитигә доклат қилишни тәләп қилған.‎

‎ Андрей берг "шуниң үчүн таҗикистанда хәлқара тәшкилатлар йәрлик күчләр билән йиғин ‎өткүзмәкчи болса, таҗик даирилиридин рухсәт елиши керәк. Әмма шундақтиму ‎таҗикистанниң вәзийити һазирчә нисбәтән тинч," дәйду. ‎

Бергниң тәкитлишичә, қазақистан һөкүмити чиқарған йеңи қанун аммиви ‎тәшкилатлардин қайта тизимға алдурушни тәләп қилған болуп, йеңи қанун бойичә ‎қазақистандики йәрлик тәшкилатларниң һөкүмәт рухсәт қилған ярдәмләрнила қобул ‎қилишиға болидикән.‎

‎ Берг, "қизиқарлиқ йери шуки, русийә қатарлиқ совет иттипақиниң башқа мирасхор дөләтләр ‎һәм буниңға охшаш қанунларни чиқиришқа башлимақта " дәйду. ‎

Диктаторлар явропа бихәтәрлик - һәмкарлиқ тәшкилатини әйиблиди

Абндрей бергниң тәкитлишичә, сабиқ совет иттипақидики дөләтләр 2004 - йили язда ‎москвада хитапнамә елан қилип, явропа бихәтәрлики вә һәмкарлиқи тәшкилатиниң ‎паалийитини әйиблигән. Болупму мәзкур тәшкилатни сайламға назарәт қилиш, бу райондики ‎дөләтләрниң игилик һоқуқи вә ички ишлириға арилишиш билән тәнқидлигән.‎

‎ Андрей берг, оттура асия әллири " пурсәтни ғәнимәт билип," бу дөләтләрниң сияситигә ‎ташқириниң көрситидиған тәсирини тосуш билән биргә, аммиви җәмийәтләрни бастуриватиду, ‎дәп әскәртти. ‎

Демократийә мусаписидин чәтнәш оттура асия- ғәрб мунасивәтлиригә тәсир көрсәтти

Өзбекистан вә оттура асия җумһурийәтлириниң хәлқара аммиви тәшкилатларни чәкләш, ‎демократийилишиш мусаписини тормузлаш һәрикити демократик әлләр билән бу райондики ‎диктатур һөкүмәтләр оттурисида сүркилишни күчәйтмәктә. ‎

Өзбекистан әнҗан вәқәси үстидин хәлқара тәкшүрүш елип беришни рәт қилғандин кейин, ‎явропа иттипақи өзбекистанға қорал - ярақ имбаргоси қойидиғанлиқини җакарлиди. ‎

Хәвәрләргә қариғанда, америка өзбекистан билән болған мунасвитини көздин ‎кәчүрмәктикән. Оттура асия әлллиридики зияритини әмдила ахирлаштурған ш а о ә т баш ‎катипиниң вәкили роберт симонс, ш а о ә т ниң әнҗан вәқәси мәсилисидики мәйдани ‎явропа иттипақи билән охшаш икәнликини тәкитлиди. (Әркин)