Хитайдики "һөкүмәт ичидики һадисиләр" һәққидә мулаһизиләр

• Мухбиримиз арзуниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Сәйшәнбә күни хитайниң "хәлқ гезити" ниң 9 - бетидә "һөкүмәт ичидики һадисиләргә диққәт қилиш керәк" дегән темида мақалә елан қилинди. Мақалә елан қилинип узун өтмәйла, хитайдики асаслиқ тор бәтлири бу мақалини көчүрүп тарқатти. Әмәлийәттә, бу мақалә 9 - айниң 29 - күнила "хәлқ гезити" ниң тор бетидики бир сәһипиниң ичидә көрүлгән болуп, 5 - омумий йиғинниң йепилиши билән униң дағдуға билән елан қилиниши, кишиләрдә һәр хил қиясларни пәйда қилмақта.

Җаң земинниң оғлиниң тәнқид қилинғанлиқи пәрәз қилинмақта

Мақалидә ейтилған "һөкүмәт ичидики һадисиләр" асаслиқи бир қисим рәһбирий әмәлдарларниң, болупму министир дәриҗилик әмәлдарларниң өзиниң тәсиридин пайдилинип, аял- балилирини ширкәт ачқузуш арқилиқ, уларниң көпләп пул тепишиға ярдәм бериш әһвалини көздә тутиду.

Тәйвәндики хитай вақти гезитиниң хәвиридин мәлум болушичә, бу мақалә бейҗиңда алаһидә диққәт етибарларни қозғиған. Нурғунлар бу мақалидә хитай компартийисниң сабиқ секритари җяң земинниң оғли җяң мйәнхиңниң карханиларда көплигән вәзипиләрни өз үстигә алған қанунсиз қилмиши йошурун тәнқид қилинғанлиқини пәрәз қилған.

Чәтәлдә "қизил қалпақлиқ содигәр" дәп нам алған җяң земинниң оғли җяң мйәнхиң, гәрчә хитай пәнләр академийисиниң муавин академийә башлиқлиқ вәзиписини өз үстигә алған болсиму, әмма йәнә үч ширкәтниң баш хоҗайинлиқини қиливатиду. Бу йил 8 - айда у йәнә хитай пәнләр академийиси шаңхәй тармақ академийисиниң башлиқлиқ әмәлигә еришкән иди.

Ройтирс агентлиқиниң йеқинда бәргән хәвиридин мәлум болушичә, җяң мйәнхиңниң вәзиписи муавин министир дәриҗилик болуп, төвән дәриҗилик орунларда вәзипә өтиши нормал әһвал әмәс икән.

Хитай компартийисиниң һоқуқ тутқан әмәлдарлириниң һәммиси охшаш

Бир қисим анализчиларниң қаришичә, бу җяң земинниң оғлини шаңхәйдә техиму йилтиз тартқузуп, өзиниң шаңхәйдики тәсирини сақлашқа уруниватқанлиқини көрситидикән. Хәвәрдә ейтилишичә, җяң мийәнхиң әң тез болғанда киләр йили шаңхәй шәһәр башлиқлиқиға кандидат болалиши мумкин икән.

Хоңкоңдики " ечиветиш" орнилиниң тәһрири сәй юңмийниң радиомизға билдүрүшичә, җяң земинла әмәс, хитай компартийисиниң һоқуқ тутқан рәһбирий әмәлдарлириниң һәммиси охшаш. Пәқәт җяң земин вә униң оғлила алаһидә гәвдилинип қалған.

"Һазирқи ху җинтав, вин җябавларниң балилириму нурғун пул тепиватиду. Хитайдики " байлиқ" жорнили елан қилған чоң байлар тизимликидә биридин сирт, қалған һәммисиниң рәсими бар. Кишиләр ашу рәсимини елан қилмиған йошурун байни вин җябавниң оғли дәп қараватиду. Вин җябавниң аяли болса үнчә мәрвайит содисини контрол қиливатиду. Һалбуки, ху җинтавниң қизиму юқири техника саһәсидә хизмәт қилиду. Униң байлиқиму йүз милйондин ашиду. Ху җинтавниң оғли болса чиңхуа университетидики юқири дәриҗилик мәмурий хадим. Уму сода саһәсидики чоң әрбаблардин. Улар һәммиси сода билән шоғуллиниватиду".

Шинҗиндики өктичи паалийәтчи җавдагуң , хитайдики бир партийә диктатурлиқи, бу хил өзгичә әһвални кәлтүрүп чиқириватқан асаслиқ сәвәб икәнликини, америка қатарлиқ ғәрб әллиридә бундақ һадисиләрниң йоқлиқини билдүрди:

"Бундақ ишлар җяң земиндила көрүлгән әмәс. Ли пиңниң қандақ, диң шявпиңниң балилири қандақ, улар һәммиси охшаш өз һоқуқлиридин пайдилинип халиған ишини қилиду. Қарап бақсақ,гирманийә баш министири широдерниң укиси ишсиз, америкиниң сабиқ президенти ригинниң балисиму ишсиз қалған. Чүнки президентниң иқтисадий һоқуқ йоқ. Карханилар уларниң балилирини ишләтмәймиз десә ишләтмәйду. Әмма хитайда бундақ рәис, баш министирларниң балилири, туққанлириниң ишсиз қалған әһвали барму? йоқ".

Кәң омумлашқан һадисә

Хитайниң хәлқ гезитидә елан қилинған мәзкур мақалидә ейтилишичә, хитайда бу хил чириклик һадисиси бәкла омумлашқан. Бу әһвалларни түптин түзәштә, пәқәт һөкүмәт әмәлдалириниң өз- өзини назарәт қилип, өз хаталиқини тонуш усули интайин йитәрсиз икән.

Мақалидә көрситилишичә, буни түзәш үчүн, кадирлар һоқуқини "күндүздә", йәни очуқ -ашкара йүргүзиши һәмдә өзи, рәпиқилири вә балилириниң хизмәт әһваллирини амминиң назарәт қилишиға йол қоюши керәк икән. Бундақ қилғандила, һоқуқни шәхсий мәнпәәтлиригә ишлитишкә петинидиған әмәлдарлар азийип, һөкүмәт ичидики бу хил чириклик һадисиләрму йоқилидикән.

Җав дагуңниң билдүрүшичә, тәйвән бу җәһәттә хитайдин көп яхши болуп, чүнки тәйвәндә демократик түзүм йолға қоюлған. Мәтбуатлар чәклимисиз һалда һөкүмәт үстидин назарәт қилалайду. (Арзу)