Ху җинтав растинла ху явбаңниң намини әслигә кәлтүрәмду?(2)

1981 – Йили ху явбаң (оңда) диң шавпиң билән

Хоңкоңда чиқидиған "җәнубий хитай сәһәр гезити" дә баян қилинишичә, һазир хитайда дөләт рәиси ху җинтав 11 - айниң 20 - күни, бейҗиңдики бүйүк хәлқ сарийида сабиқ баш секритар ху явбаңниң 90 йиллиқини хатириләш паалийити өткүзүшкә, униңдин бурун "ху явбаң әсәлири"ни нәшр қилишқа, җайларму һәрхил шәкилдә ху явбаңни хатириләш паалийити елип беришқа тәйярлиқ көрмәктә. Бу зади қандақ өзгириш?

"Йөнилиш жорнили"да елан қилинған "ху җинтавниң ху явбаңни хатириләшкә тәйярлиқ көрүши немидин дерәк бериду?" дегән мақалидә баян қилинишичә, ху җинтав һөкүмити алди билән ху явбаңниң өйигә һейтлап, униңдин кейинла һуҗум башлиған. Чаған байрими өткәндин кейин, "ху явбаңниң тәрҗимиһали" ни тәйярлаватқан мәркизий партийә мәктипиниң профессори 84 яшлиқ ли гоңтйән, мәмликәтлик мухбирлар җәмийитиниң секритари 75 яшлиқ таң фей, хитай пәнләр академийиси нәшриятиниң башлиқи 81 яшлиқ җаң диң, иҗтимаий пәнләр академийиси йеқинқи заман тарих иниститутиниң тәтқиқатчиси йән рупиң, "ху явбаңниң тәрҗимиһали" ниң мәсул муһәррири ваң җәнгоңларни йоқири дәриҗилик орган рәһбәрлири чақиритип келип сөзләшкән. Уларға китабниң тәйярланған нусқисини юқириниң тәкшүрүп көрүши үчүн йоллаш керәк, чәтәлләрдә нәшр қилишқа рухсәт йоқ, хилаплиқ қилинса, қануни җавабкарлиқи сүрүштүрилиду, дәп агаһландуруш берилгән.

6 - Айда, мәркизий партийә мәктипи "ху явбаңниң тәрҗимиһали" ниң 1 - китабини нәшр қилишқа болиду, буни партийә мәктәп өзи нәшр қилиду, китабни 5 орун тәкшүрүп көриду" дәп буйруқ чүшүргән. 7 - Айниң 7 - күнигә кәлгәндә "ху явбаңниң тәрҗимиһали" хәтму - хәт тәкшүрилиду, дәп уқтуруш чүшүрүлүш билән бир вақитта, ху явбаң җан үзүштин бурун узун сөзләшкән ли рүй әпәнди дәрһал пенсийигә чиқиривитилкән. У язған 2000 хәтлик кириш сөз қисқартилип аран 800 хәт қалған. 7 - Айниң 12 - күни, коммунист партийә мәркизий комитет ишханисиниң мудири ваң гаң 3 маддилиқ буйруқ чүшүргән. Буйруқта биринчидин, "ху явбаңниң тәрҗимиһали" ниң 1 - китаби (балилиқ дәври) тәһрирләп нәшр қилиниду, 2 - , 3 - китаблири нәшр қилинмайду; иккинчидин, китабни мәркизий хәлқ нәшрияти нәшр қилиду, чәтәлләрдә нәшр қилишқа рухсәт йоқ; үчүнчидин, "җав зияңниң тәрҗимиһали" ни нәшргә тәйярлашқа рухсәт йоқ , дейилгән.

"Ху җинтавниң ху явбаңни хатириләшкә тәйярлиқ көрүши немидин дерәк бериду?" дегән мақалидә баян қилинишичә, ху явбаң өзи әслидила бир ихласмән коммунизмчи иди. У җан үзүштин бурун ли рүй әпәнди билән илгири - кейин болуп 7 саәт сөзләшкән. У сөзидә партийидин өзигә әтраплиқ бир йәкүн чиқиришни үмид қилидиғанлиқини, йәкүндә өзигә "марксизмчи" дәп нам берилишини тәләп қилидиғанлиқини ейтқан. Ху явбаң пүтүн өмридә икки ишни тамамлиғанлиқини, биринчидин, наһәқ делоларни түзитип, оңчиларға қарши туруш һәрикитидин тартип мәдәнийәт инқилабиғичә болған арилиқта, наһәқ зәрбигә учриған кадирлар вә 5 хил унсур дәп қалпақ кәйгүзүлгән кишиләрни азад қилғанлиқини; иккинчидин, "һәқиқәтниң өлчими" һәққидики муназиригә йетәкчилик қилип, "рәис мавзедоң бикиткәнлики нәрсиниң һәммиси тоғра" дәйдиған көз қарашни инкар қилғанлиқини ейтқан. Әмәлийәттә ху явбаң мушу нәтиҗилири билән хитай коммунист партийисини гумран болуштин қутқузуп қалған иди. Бу бир чоң төһпә һесаблиниду. У баш секритар болуп турған мәзгилдә демукратийини тәшәббус қилидиған, зиялиларға кәңчилик қилидиған бирхил "йеңи һакимийәт" йолини тутқан. Бу ху явбаң қалдуруп кәткән чоң сиясий мирас иди. Шуңлашқа ху җинтав ху явбаңни бүйүк хәлқ сарийида хатириләш, ху явбаң әсәрлирини нәшр қилиш, ху явбаңниң ислаһат идийиси һәққидә доклат уюштуруш, ху явбаң излирини көргәзмә қилиштин ибарәт чоң һәрикәтни башлиған. "Ху җинтаниң ху явбаңни хатириләшкә тәйярлиқ көрүши немидин дерәк бериду?" дегән мақалидә баян қилинишичә, ху җинтавниң һоқуқ тутуши һазир еғир қийинчилиққа дуч кәлгәчкә, ху явбаң хитай коммунист партийиси тарихида әң абруйлуқ баш секритар болғачқа, ху җинтав униң шан- шәрәплиридин пайдилинип өзини пәдәзләшкә урунған.

Мақалидә баян қилинишичә, мав зедоң, диң шавпиң, җаң земинләрниң мустәбитликигә тулуқ варслиқ қилған ху җинтавға, гәрчә ху явбаңниң мираслири мас кәлмисиму, әмма у , ху явбаң әсәрлирини нәшр қилиш һоқуқидин пайдилинип, ху явбаңниң сиясий мираслирини бурмилап, уни өз хаһиши бойичә қайтидин лайиһиләп, ху явбаңниң образини өзи яхши көридиған бирхил образға айландурушқа орунуп көрәләйду.(Давами бар) (вәли)