Ислам кәримоф өзбекистанда президент сайлими елип беришқа қошулди

• Мухбиримиз үмидварниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Пәрғанә агентлиқиниң өзбекистан һөкүмәт учурлиридин нәқил кәлтүрүшичә, өзбекистанда тәсис қилинған мәркизий сайлам комиссийиси сайламниң бу йил декабир ейиниң 23-күнидә өткүзүлидиғанлиқини уқтурған. Бирақ, , ислам кәримофниң қайтидин президент намзати болуш -болмаслиқи намәлум.

Президент ислам кәримоф 1989-йили совет иттипақи дәвридә өзбекистан компартийисиниң биринчи секритарлиқ вәзиписини зиммисигә алғандин тартип, мустәқиллиқ җакарлиғандин буян бу дөләтни өз хаһиши бойичә башқуруп кәлмәктә.

Сабиқ коммунист рәһбиридин мустәқил өзбекистан җумһурийитиниң рәһбиригә айлиниш җәрянида у әркин сайлам елип берип, риқабәтчилиридин атақлиқ шаир муһәммәд салиһни йеңип, һакимийәтни игилигәндин кейин, муһәммәд салиһ қатарлиқ барлиқ өктичиләрни чегридин қоғлап чиқарған. Он нәччә йилдин буян өзбекистан өктичилири америка вә явропа мәмликәтлиридә сәргәрданлиқ һаятини кәчүрмәктә һәмдә хәлқара җәмийәттин өзбекистанниң демократийилишишини илгирилитиш ролини ойнашни тәләп қилмақта.

Кимләр намзат?

Өзбекистан өктичи рәһбәрлиридин җаһангир мәмәтоф, ислам кәримофниң бәлки қайтидин өзини намзатлиққа қоюши мумкинликини, униң һеч қачан һакимийәтни бошутушни халимайдиғанлиқини, һеч болмиғанда өзиниң әң йеқин адимини һоқуққа чиқириш арқилиқ , худди сабиқ хитай рәиси дең шявпиңға охшаш өзбекистан һакимийитини пәрдә арқисида туруп, идарә қилишини мумкинликини оттуриға қойди.

Лекин , сайлам комиссийиси һоқуқ паалийәтчиси җаһангир шаһсәлимоф вә абдулла таҗибайев қатарлиқларниң өзлирини намзатлиққа көрсәткәнликини елан қилған болсиму, әмма чәт әлләрдә яшаватқан өктичи рәһбәрлиридин муһәммәд салиһ вә яки башқа бирәр әрбабниң өз намзитини елан қилғанлиқи яки қилмиғанлиқи һәққидә учур йоқ. Чәт әлләрдики өзбекистан демократлириниң арисидиму өзбекистанниң тәқдири мәсилиси һәққидә һәр хил қараш мәвҗут болуп, бәзиләр кәримофни ағдурушни үмид қилса, йәнә бәзиләр ислам кәримофни ислаһат елип беришқа зорлаш арқилиқ, көп партийә тәң мәвҗут болған демократийини әмәлгә ашурушни арзу қилидикән.

Хәвәрләрдин қариғанда, 21- сентәбирдин етибарән сайлам паалийәтлири башлиниду. Бу җәрянда аммиви ахбарат васитилири сайлам үчүн үнүмлүк хизмәт қилсиму, бирақ, барлиқ аммиви ахбарат васитилири һәм мәтбуатларниң ислам кәримофниң қолида болғанлиқи үчүн буларниң ислам кәримоф тәрипини тутуши мумкинлики тәбиий икән. Униң үстигә йәнә әнҗан вәқәсидин кейин шәкилләнгән өзбекистандики қаттиқ вәзийәт түпәйлидин кишиләрниң һөкүмәтниң қарарлириға тәнқидий мәйданини ашкара ипадилиши мумкин болмай қалған. Шуңа кишиләр мәвҗут сиясий түзүмдин қорқуп яшайдикән.

Ғәрбниң көзидики өзбекистан

2005-Йилидики әнҗан вәқәсидин кейин ташкәнт рәһбәрлири өзлирини тәнқид қилған америка вә ғәрб дуняси билән болған мунасивәтлирини соғуқлаштуруп, униң әксичә инсан һоқуқлири мәсилиси мәвҗут русийә вә хитай билән болған мунасивәтлирини қоюқлаштурған иди. Ташкәнт рәһбәрлири өзбекистандики хәлқаралиқ тәшкилатларниң ишханилирини тақиди. Хәлқаралиқ мәтбуатларни қамал қилди, шу вәҗидин нөвәттә, өзбекистандики сайлам әһвалини көзитидиған хәлқаралиқ тәшкилатларниң паалийәтлири қийинлишип қалди.

Өзбекистан хәлқара җәмийәт тәрипидин мустәбитлик әң әвҗи алған оттура асия дөлити сүпитидә қаралған болуп, ички наразилиқлар күнсайин күчийишкә йүзләнгән. Униң үстигә йәнә қирғизистандики демократик һәрикәтләр, қазақистан вә русийидики вәзийәтләрму бу дөләткә тәиср қилмай қалмайтти.

Бирақ, көзәткүчиләр президент ислам кәримофниң сайлам йолини тутушиниң бу дөләттә кәлгүсидә демократик өзгиришләрниң йүз беришиниң муқәррәр икәнликини тонуп йәткәнлики билән мунасивәтлик икәнликини билдүрүшмәктә. (Үмидвар)