Amérika dölet mejlisi we hökümitining xitay ishlar birleshme komitéti 2007- yilliq kishilik hoquq doklati élan qildi (3‏)

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

10- Öktebir amérika dölet mejlisi we hökümetning xitay ishliri birleshme komitéti birlikte xitaydiki kishilik hoquq xatirisining hazirqi ehwali heqqide 300 betlik bir doklat teyyarlap élan qilghan bolup, mezkur doklatta Uyghurlargha a'it mezmunlar alahide kop salmaqni igileydu. Doklatning xitaydiki musulmanlarning diniy erkinlik dégen qisimda Uyghur élide xitayning Uyghurlarning diniy erkinlik hoquqini neqeder qattiq boghuwatqanliqi tepsiliy körsitilgen. Doklatta mundaq déyilgen: "hökümet islam dini bilen shughullinishni qattiq kontrol qilidu we Uyghur élide din'gha bolghan bésim éghir. Bolupmu bu xil bésim Uyghur millitige téximu qattiq yürgüzülidu."

Xitay tashqi ishlar ministirliqi doklatgha naraziliq bildürdi

Emma, peyshenbe küni, xitay tashqi ishlar ministirliqi amérikining mezkur doklatigha qarita naraziliq bildürüp, amérikining doklatining asassiz ikenlikini körsetti.

Shinxu'a agéntliqining bu heqte 17 - öktebir bergen xewiride xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi lyu jyenchawning éytqanlirini neqil élip körsitishiche, xitay hökümiti amérika dölet mejlisi we hökümitining xitay ishliri birleshme komitéti xitayning ijtima'iy we edliye sistémisi, milliy we diniy siyasiti we kishilik hoquq ehwalini eyiblep élan qilghan 2007- yilliq doklatigha keskin qarshi turidighanliqini bildürgen we amérikining eyibleshlirining asassiz ikenlikini tekitligen.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishitning bildürüshiche, yéqinqi yillardin béri, Uyghur élining kishilik hoquq ehwalida héchqandaq yüksilish bolmayla qalmastin, eksiche, künsayin nacharliship ketken we xitay hökümitining amérikining mezkur doklatigha qayturghan inkasi bolsa, xitayning Uyghur mesilisining dunyawiyliship kétishidin ensirigenlikidin bolghan.

Doklatta xitayning Uyghur musulmanlirining pasportini yighiwalghanliqi körsitilgen

Gerche xitay hökümiti amérika élan qilghan doklatni " asassiz" dep jar séliwatqan bolsimu, doklatning diniy erkinlik qismida, Uyghur élide hökümetning meschitke bérishni qattiq chekleydighanliqini, diniy pa'aliyetler bilen shughullan'ghan kishilerni "diniy esebiylik" bilen shughullandi dep türmige tashlighanliqi hetta téxi yéqindila Uyghur musulmanlarning pasportlirini yighiwalghanliqi körsitilgen bolup, derweqe bu yil 6 - aydin bashlap hökümet Uyghur élide musulmanlarning pasportini yighiwélishni bashlighan.

Istansimiz igiligen melumatlargha qarighanda, tengritagh rayonluq saqchi idarisidiki bir xadimning bildürüshiche, Uyghur élide pasport yighish bashlan'ghan bolup Uyghur élide pasport yighishqa alaqidar xadimlar hökümet Uyghur musulmanlarning tarqaq hej qilish ishlirini tizginlesh üchün mexsus Uyghurlarning pasportini yighiwélish uqturushi chiqarghanliqini bildürgen.

"Uyghur ösmürlirining diniy pa'aliyetler bilen shughullinishi qattiq cheklinidu"

Doklatning diniy erkinlik qismida, Uyghur ilidiki balilarning diniy terbiye élish ishlirining qattiq cheklinidighanliqi we Uyghurlarning hökümet belgilep bergen diniy kitablardin bashqa diniy matériyal saqlishigha yol qoyulmaydighanliqi delil ‏- ispatlar bilen körsitilgen. Doklatta mundaq déyilgen: "xitayning bashqa jaylirigha qarighanda Uyghur aptonom rayonida ösmürlerning diniy pa'aliyetler bilen shughullinishi qattiq cheklinidu."

Bu 300 betlik doklatta Uyghurlargha alaqidar mezmunlar alahide köp bolup, dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining re'isi we amérika Uyghur birleshmisining bash katipi alim séyitofning bildürüshiche, bu xil ehwal birinchidin, Uyghur milliy herikitining rehbiri , kishilik hoquq pa'aliyetchisi rabiye qadir xanim amérikigha chiqqandin kéyin chet'ellerde pa'aliyet élip bériwatqan Uyghurlarning xizmiti téximu sistémilashqan bolup, chet'eldiki teshkilatlar Uyghurlargha a'it toplighan matériyallarni amérikining munasiwetlik organlirigha waqti- waqtida yetküzüp turghanliqidin bolsa, ikkinchidin amérika hökümiti we munasiwetlik organlirining Uyghur mesilisige we Uyghurlarning kishilik hoquq ehwaligha burunqigha qarighanda téximu estayidil köngül bölüshke bashlighanliqidin dérek béridiken.

Doklat Uyghur démokratiye heriketlirining qanat yéyishida ijabiy rol oynaydu

Alim séyitofning qarishiche, amérika dölet mejlisi we hökümitining xitay ishliri birleshme komitéti élan qilghan kishilik hoquq doklatigha oxshash amérika hökümitining xitaygha a'it yilliq doklatlirida Uyghur mesilisining köp tilgha élinishi Uyghurlar uchun intayin muhim ehmiyetke ige bolup, Uyghur démokratiye heriketlirining téximu keng qanat yéyishidimu ijabiy rol oynaydiken.

Uningdin bashqa doklatta yene, Uyghur musulmanlirining xitay hökümiti belgilep bergen san buyiche ,hökümetning orunlashturushi bilen hej qilishqa baralaydighanliqi , emma öz aldigha hej qilishqa chiqqanlarning 3- bir dölettin heremge bérish wizisi alalmaydighanliqimu bayan qilin'ghan bolup, buningdin se'udi erebistan bilen xitay hökümitining Uyghur musulmanlirini hej qilish ishliridin cheklesh uchun bashqa bir dölettin wiza élish ishlirini cheklesh toghrisida kélishim hasil qilghanliqi ashkarilan'ghan.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar , yuqirida siler amérika dölet mejlisi we hökümitining xitay ishliri birleshme komitéti xitayning kishilik hoquq xatirisige a'it teyyarlighan 2007- yilliq doklati heqqide melumat anglidinglar. (Jüme)