"Sherqiy türkistan" musteqilliqi kimning arzusi?

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

1944 – Yildin 1949 – yilghiche mewjut bolghan sherqiy türkistan jumhuriyitining re'isi exmetjan qasimi.

Xitay tor betliride Uyghurlarning wetini ichide hemde sirtida élip barghan hemde élip bériwatqan musteqilliq heriketlirige a'it maqalilar qaytidin meydan'gha chiqishqa bashlidi. Buning ichide hetta ilgiri élan qilinip bolghan maqalilarmu bar. Mesilen, xitay xelq tor bétide üch yil ilgiri 1933 - yili 11 - ayning 12 – küni qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining 70 yilliqi munasiwiti bilen chet'ellerde élip bériliwatqan tebriklesh pa'aliyetlirige qarshi turush meqsitide xitay hökümiti teripidin élan qilin'ghan "70 yil burunqi sherqiy türkistan siyasiy qalaymiqanchiliq oyunining teshkilliguchisi zadi kim? "namliq maqale torda qayta élan qilinip mulahizige qoyulghan.

Ular Uyghurlargha wekilliq qilmisa, kimge wekillik qilidu?

Mezkur témidiki maqalide asasen 1933 – yili 11 - ayning 12 ‏- küni qurulghan " sherqiy türkistan islam jumhuriyitini shundaqla uning qurghuchisi bolghan sabit damolla hemde ghojiniyaz haji bashliq Uyghurlarni milliy rehberler hem qehrimanlar qatarida sanaydighan kishilerni Uyghurlargha wekillik qilalmaydu déyish bilen teng, ularning shinjangni xitaydin ayrip musteqil qilishi peqet milliy bölgünchiliktin bashqa nerse emes, ularning sherqiy türkistan jumhuriyitini qurghanliqi eyni dewirdiki bir nezerge élinmighan siyasiy qalaymiqanchiliq dep körsetken.

Shundaqla shinjang ezeldin xitayning ayrilmas birqismi dégenni qayta tekitlep"Uyghurlarning yéqinqi zaman tarixidin ta hazirgha qeder Uyghur éli hem chet'ellerde dawam qiliwatqan musteqilliq pa'alitini " sherqiy türkistan bayriqini kötüriwalghan bir qisim bölgüchilerning térrorluq bilen emelge ashurmaqchi bolghan chüshi, her qandaq kishi her qandaq qilipmu shinjangni junggodin bölüp chikitelmeydu, bu shinjang xelqining ortaq iradisi shinjang xelqi ezeldin shundaqla menggü atalmish sherqiy türkistanni étirap qilmaydu dep pütün Uyghur éli xelqige wekillik qilghan teleppuzda yekün chiqarghan.

D uq: xitayning meqsiti Uyghurlarning musteqilliq arzusini yoqitish

Emma démokratik ellerde pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan teshkilatliri, xitay hökümitining orunlashturushi bilen xitay ichide sherqiy türkistan musteqilliqige qarshi qayta kötürülüshke bashlighan bu teshwiqatlargha nisbet qet'iy hem jiddiy türde reddiye bérip inkas qayturdi.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit bu heqte ziyaritimizni qobul qilip xitay da'irilirining bu mesilini qayta kötürüp chiqishidiki meqsiti heqqide toxtilip, xitay hökümitining bundaq qilishi Uyghurlarning musteqilliq arzusini yoqitish üchün ikenlikini, "shinjang" ning xitayning bir qismi dep teshwiq qilghanliqining özining, "shinjang" ning xitayning bir qismi emeslikini chüshendürüp béridighanliqini éytti.

Xitay da'iriliri gerche eyni chaghdiki sherqiy türkistan rehberliri bolghan sabit damolla hemde ghojiniyaz hajilarni topilangchi, ular héchqachan xelqning iradisige wekillik qilalmaydu dep körsetken bolsimu, emma april éyida ularning jesiti kömülgen qebrilerni yötkiwetken idi. Ige bolghan éniq melumatlirimizgha qarighanda, bu meqberilerning yötkilishidiki seweb Uyghurlarning bu milliy rehberlerning qebrisini da'im yoqlap turushi iken hemde qebre gümbezlirige xelqning musteqilliqke bolghan arzulirining héchqachan öchmigenlikini ipadileydighan söz- ibarilerni qaldurushi xitay da'irilirining endishisini qozghighan iken. (Gülchéhre)