Нурсултан назарбайеф президентлиққа қәсәм бәрди
2006.01.11

1-Айниң 11- күни қазақистанниң пайтәхти астана шәһиридә нурсултан назарбайефниң президентлиқ вәзиписини рәсми тапшуривелиш қәсәмяд мурасими өткүзүлди.
Йәнә йәттә йиллиқ мөһләт билән мәзкур оттура асиядики әң чоң дөләтниң президентлиқини қайта зиммисигә алған нурсултан әбиш оғли назарбайеф қәсәм берип, өзиниң буниңдин кейинки вәзипә атқуруш җәрянида қазақистанни техиму гүлләндүридиғанлиқи вә хәлқниң демократик һоқуқлириға капаләтлик қилидиғанлиқини билдүрди. Қәсәм бериш мурасимиға қатнашқан 70 нәччә дөләтниң вәкиллири қатарида хитай муавин рәиси зең чиңхоңму бар болуп, у назарбайеф қатарлиқ қазақистан рәһбәрлири билән мәхсус сөһбәтләр өткүзди.
Назарбайеф әң узун вәзипә атқуридиған президент болуши мумкин
15 Йилдин буян қазақистанни башқуруватқан нурсултан назарбайеф өткән йили 12-айдики президент сайлимида 90% аваз билән рәқиплирини йеңип, йәнә йәттә йиллиқ мөһләт билән қазақистан президенти болуп сайланған иди. Гәрчә бу сайлам хәлқаралиқ көзәткүчиләр вә қазақистандики өктичиләр тәрипидин демократик сайлам өлчәмлиригә лайиқ болмиғанлиқи билән тәнқидләнгән болсиму, әмма нурсултан назарбайеф бәрибир 11-январ күни пайтәхт астанадики " ақ ордида" һәйвәтлик қәсәмяд мурасими өткүзүп, рәсми вәзипә тапшурувалди.
Қазақистан мәтбуатлириниң учурлиридин қариғанда, йеқинқи қисқиғина вақит ичидә қазақистанни дунядики 50 бай дөләтниң биригә айландурушқа вәдә қилған назарбайефниң вәзипә тапшуривелиш мурасимиға 70 нәччә дөләтниң вәкиллири иштирак қилған. Әлвәттә, назарабайефниң тәклипигә бинаән русийиниң сабиқ президенти борис йелитсин вә һазирқи президенти владимир путин , украинийә президенти виктор юшенко, грузийә президенти сакашивели һәм афғанистан президенти хәмит карзай шуниңдәк қирғизистан қатарлиқ башқа шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға әза дөләтләрниң башлиқлири иштирак қилған. Шуниң билән нурсултан назарбайефниң президентлиқ мөһлити 22 йилға созулуп, дунядики әң узун вәзипә ақтурған президентларниң биригә айлиниши мумкин икән.
Мурасимға ху җинтав қатнашмиған
Гәрчә, назарбайефниң мурасимиға шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға әза дөләтләрниң дөләт башлиқлириниң һәммиси иштирак қилған болсиму, әмма хитай рәиси ху җинтав қатнашмай, униң орниға муавин дөләт рәиси зең чиңхоң әвәтилгән. Шинхуа агентлиқиниң учуридин қариғанда, зең чиңхоң нурсултан назарбайеф билән көрүшүп, униңға ху җинтавниң тәбрикини йәткүзгән шуниңдәк қазақистанниң тәйвән, тибәт вә "үч хил күчләр"гә зәрбә бериш мәсилисидә хитайни қоллиғанлиқиға рәһмәт ейтқан һәмдә икки дөләтниң һәр қандақ вәзийәт шараитида йәнила сәмимий дост вә яхши қошна һәм йеқин истратегийилик шерик болидиғанлиқини билдүргән.
Қазақистандики уйғур сиясийони қәһриман ғоҗәмбәрди әпәнди зең чиңхоңниң бу сәпири һәққидә баһа берип қазақистанниң мустәқил дөләт болушиға қаримай, мустәқил ташқи сияситиниң йоқлиқи, униң йәнила хитай вә русийиниң ағзиға қарап, улар билән болған һәмкарлиқтин айрилалмайдиғанлиқини, шу вәҗидин назарбайефниң буниңдин кейинки мөһлити җәрянидиму өзиниң қелиплишип қалған сияситини давамлаштуридиғанлиқини көрсәтти.
Хитай-қазақистан бирләшмә баянати
Зең чиңхоң билән нурсултан назарбайефниң сөһбитидин кейин, хитай билән қазақистан һөкүмәтлириниң бирләшмә баянати елан қилинди. Шинхуа агентлиқиниң учуридики мәлуматтин қариғанда, мәзкур 14 маддидин тәркип тапқан бирләшмә баянатта икки дөләтниң сиясәт, сода-иқтисад, енергийә, мәдәнийәт вә башқа саһәләрдики һәмкарлиқлириниң нәтиҗилиригә юқири баһа берилиш билән биргә йәнә икки дөләт арисида 2002-йили түзүлгән" хитай билән қазақистанниң террорчилиқ, бөлгүнчилик вә диний әсәбийликкә ортақ қарши туруш һәмкарлиқ келишими"гә бинаән, хитай билән қазақистанниң әдлийә вә бихәтәрлик орунлириниң һәмкарлишип, шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати рамкиси астида "үч хил күчләргә" ортақ зәрбә бериш қайта тәкитләнгән шуниңдәк йәнә қазақистанниң хитай хәлқ җумһурийитиниң хитайдики бирдин бир қанунлуқ һөкүмәт , тәйвәнниң хитайниң айрилмас бир қисими икәнлики һәмдә қазақистанниң тәйвән мустәқиллиқигә қарши туруштәк пиринсипта чиң туридиғанлиқи бәлгиләнгән.
Бу йәрдә көрситидиған нуқта шуки, хитай тәкитләватқан аталмиш "үч хил күч" асаслиқи уйғурларниң демократик вә мустәқиллиқ һәрикитигә қаритилған болуп, қәһриман ғоҗәмбәрдиниң ейтишичә, қазақистан 1990-йилларниң ахирлиридин башлап, хитай билән һәмкарлишип, уйғурларниң мустәқиллиқ һәрикәтлиригә зәрбә берип кәлмәктә. Демәк, бу қетим назарбайеф қайта һакимийәтни тапшурувалғандин кейин, қазақистанниң хитай билән болған уйғур мәсилисини өз ичигә алған һәмкарлиқлири өзгәрмәйду.
Хитай қош өлчәм қолланди
Көзәткүчиләрниң ейтишичә, хитай һөкүмити өткән йили демократик инқилабтин кейин әсқәр ақайефни ағдуруп һакимийәтни қолға алған қирғизистан президенти қурманбек бақийефниң президентлиқ вәзиписини тапшуривелиш қәсәмяд мурасимиға қатнаштуруш үчүн юқири дәриҗилик вәкил әвәтмигән болуп, әмма назарбайефниң вәзипә тапшуривелишини рәсми қоллиған. Әмма, бу қетим зең чиңхоң мурасимға кәлгән қирғизистан президенти қурманбек бақийеф билән айрим көрүшүп, хитайниң қирғизистан билән һәр тәрәплимилик һәмкарлиқларни халайдиғанлиқини изһар қилған. Шинхуа агентлиқиниң учуридин қариғанда, зең чиңхоң қирғизистанни хитай билән бирлишип," үч хил күчләр"гә ортақ зәрбә беришкә дәвәт қилған.
Бушму тәбрикнамә әвәтти
Нурсултан назарбайефниң қәсәмяд мурасимиға биваситә қатнашмиған америка президенти җорҗи буш униң намиға мәхсус тәбрикнамә әвәткән болуп, " бүгүнки қазақистан " агентлиқиниң мәлуматидин қариғанда, җорҗи буш өзи вә америка хәлқи намидин назарбайефниң қайтидин қазақистан президентлиқиға сайланғанлиқини тәбрикләйдиғанлиқини билдүрүш билән биргә америка қошма шитатлири вә қазақистанниң оттура асиядики демократийиниң күчийиши һәм районниң гүллиниши үчүн зиммисигә алған мәҗбурийәтлирини ада қилишни күтидиғанлиқини тәкитлигән. Әлвәттә, шуни қистуруш керәкки, америка изчил һалда районниң демократик тәрәққиятиға көңүл бөлмәктә, әмма, хитай , русийә қатарлиқ дөләтләр болса, өзбекистан, қазақистан қатарлиқ оттура асия дөләтлириниң демократик һоқуқ вә инсан һоқуқи мәсилилирини яхшилаш һәққидә һечқандақ ипадә билдүрмигән. Шуңлашқа, қирғизистан демократик өктичи рәһбири рамизан дирилдайеф хитай билән русийиниң башламчилиқидики шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатини " инсан һоқуқини бузғучилар кулуби" дәп атиған иди. (Үмидвар)
Мунасивәтлик мақалилар
- Нурсултан назарбайеф йәнә бир қарар президентлиқи үчүн қәсәм бәрди
- Зең чиңхуң билән нәзәрбайев хитай - қазақ мунасвәтлири бойичә сөһбәт өткүзди
- Назарбайеф қазақистанни дунядики әң тәрәққи қилған 50 дөләтниң биригә айландурмақчи
- Қазақистандики президент сайламниң нәтиҗиси давамлиқ тәнқиткә учримақта
- Хәлқара тәшкилатлар, қазақистандики сайламниң өлчәмгә йәтмигәнликини оттуриға қоймақта
- Қазақистандики сайлам нәтиҗиси һәққидә уйғурларниң һес қилғанлири
- Назарбайеф қазақистанға йеңи өзгириш елип келәрму?