Xitay we Uyghur élide aliy mekteplerning oqush rasxoti barghanséri örlimekte
2005.07.18
Musteqil teshkilat ma'arip siyasiti tetqiqat orginining dunyadiki 16 dölette élip barghan tekshürüsh doklatida körsitilishiche, mutleq san boyiche hésablighanda, dunyada aliy mektep oqush heqqi eng yuqiri bolghan dölet yaponiye bolup, uningdin qalsa yéngi zillandiye we en'giliye iken. Lékin yilliq kirim boyiche hésablighanda, xitayda aliy mektep oqughuchilirining her yili töleydighan oqush heqqi hazirqi zaman aliy mektep chiqimi eng yuqiri bolghan yaponiyidiki oqush heqqining 3 hessisidinmu yuqiri iken. Chünki yilliq kirimi 31 ming amérika dolliri bolghan yaponiye xelqi tölewatqan aliy mektep oqush heqqi xitay puligha sundurghanda 110 ming yü'en bolsa, yilliq kirimi 1000 amérika dollirighimu yetmeydighan xitayda, kishilerning her yili aliy mektep üchün töleydighan puli 10 ming yü'endin ashidiken. Yeni yilliq kirimi xitaydikilerdin ottuz nechche hesse yuqiri bolghan yaponiye xelqining töleydighan oqush heqqi, xitay ahalilirining yilliq kirimi boyiche hésablighanda aran 3550 yü'en etrapida iken.
Ademni chöchütkidek oqush heqqi
Xitay hökümitining "aliy mektep oqush heqqi her yilqi ma'arip yétishtürüsh tennerqining 25 pirsentidin éship ketmeslik kérek" dégen belgilimisi boyiche hésablighanda, tebi'iy pen oquydighan oqughuchilar yiligha köp bolghanda 3750 yü'en tapshurush kérek iken, ijtima'iy pen oquydighanlar bolsa 3000 yü'en etrapida tölishi kérek iken.
Lékin xitay ma'arip komitéti mes'ulining hésablishiche, hazir xitayda tebi'iy pen oqughanlarning yiligha töleydighan oqush heqqi 15 ming yü'en etrapida bolup, ijtima'iy pen oquydighanlarning töleydighini yiligha 12 yaki 13 ming yü'en etrapida bolghan. Démek, xitay hökümitining aliy mektep oqush heqqi belgilimisi quruq gep bolup, mezkur belgilime oqush heqqini töwenlitishte héchqandaq emeliy rol oynimighan.
Munasiwetlik melumatlarda körsitilishiche, xitay hökümiti 1989 - yili "aliy mektep oqush heqqi tüzümi" ni békitkendin buyanqi 20 yil ichide, oqush heqqining örlishi ademni chöchütkidek haletke yetken. Mesilen, eyni chaghdiki yilliq oqush heqqi 200 yü'en bolghan bolsa, hazir 5000 yü'endin 10000 yü'en'giche bolup, 89 - yilliridiki oqush heqqighe sélishturulghanda, 25 hessidin 50 hessigiche köpeygen. Bu 20 yildin buyan xelqning yilliq kirimi eyni chaghdikidin peqet 4 hesse örligen bolup, bu jeryanda örligen oqush heqqi uningdin 10 nechche hesse éship ketken. Yéqinda élip bérilghan bir qétimliq tekshürüshtin melum bolushiche, xitayda hazir bu xil yuqiri oqush heqqige ishinalaydighanlar peqet 7.5٪ Ni igiligen.
Uyghur élidiki aliy mekteplerning oqush heqqi xitay ölkiliridin qélishmaydu
Radi'omizning heqsiz liniyisige kéliwatqan téléfonlardin melum bolushiche, hazir Uyghur élidiki aliy mekteplerning oqush heqqimu yildin - yilgha örlimekte iken. Mesilen, belgilimide, adettiki aliy mekteplerning yilliq oqush heqqi 3000 - 4000 yü'en dep körsitilgini bilen, yataq puli, u pul, bu pul dep axirida yenila, oqughuchilarning töleydighan puli 10000 yü'en'ge baridiken. Xitay ölkiliridiki mekteplerde oqush toghra kelse, oqush heqqi 12 ming yü'en etrapida bolup, u - bu pullar bilen qoshulup, 20000 yü'en'ge yétidiken,
Déhqanlar balilirini qandaqmu aliy mekteplerde oqutalisun!
Xitay hökümitining sanliq statistikisidin melum bolushiche, hazir xitaydiki déhqanlarning yilliq kirimi 2622 yü'en bulup, adettiki aliy mekteplerning oqush heqqi déhqanlarning yilliq kirimidin 3 hesse yuqiri bolghan.
Démek, adettiki bir déhqan a'ilisi bir yil yimey -ichmey pul yiqqandimu, balisini aliy mektepte oqutush mumkin emes. Shunga hazir déhqan ata -anilarning öz börikini sétip balisini oqutidighan, oqutalmighanlar zeher ichip ölüwalidighan ehwallar dawamliq yüz bérip turmaqta.
Xitay metbu'atliri özimu, "qan – yashqa boyulghan aliy mektep" namliq maqalilarni élan qilip, xitay hökümitining aliy mektep oqush heqqi toghrisida békitken siyasetlirini astirttin mesxire qilghan. (Méhriban)
Munasiwetlik maqalilar
- Uyghur élide pilandin sirt tughulghan balilar oqushsiz qalmaqta
- Aliy meketeplerni pttürgen oqughuchilar ishsiz qalmaqta
- Namrat oqughuchilarning oqushi qéyinlashmaqta
- Xitay we Uyghur élidiki namrat oqughuchilar köpeymekte
- Xitay we Uyghur élide ishsiz qéliwatqan aliy mektep oqughuchiliri künséri köpeymekte