Özbék hökümiti puqralarni qiyin- qistaqqa élish bilen mewjut bolup turmaqta


2005.09.27

2002 - Yilidin 2004 - yilighiche özbékistanda bash elchilik wezipisini ötigen kireyg marriy ependi ötken peyshenbe küni erkin yawrupa radi'osida melumat bérip. Özbékistanda az dégende 10 ming neper siyasiy we diniy mehbuslarning barliqini bildürdi. U. Bu mehbuslar üstidin échilghan sotlarning 99% ining jaza höküm qilish bilen ayaqlishidighanliqini körsetti. U mundaq deydu:

"Jinayet gumandarlirining sotta asasen qarilinip jazagha höküm qilinishining asasliq sewebi. Ular hemmisi özi iqrar qilidu. Chünki dehshetlik qiyin- qistaqqa élish öyliri ularni iqrar qilishqa mejbur qilidu".

Kireyg marriy ötken yili öktebirde özbekistandiki qiyin- qisttaqqa élish weziyitini ochuq- ashkara tenqid qilghandin kiyin. En'giliye hökümiti teripidin wezipisidin élip tashlan'ghan. U amérika we en'giliyining özbékistan bixeterlik qisimliri bilen bolghan alaqisini üzüshni telep qilghan idi. Nöwette marriy ependi :zhurnalistliq we yazghuchiliq qilidu.

Wehshilarche qiynash

Kireyg marriy ependi özining özbékistanda bash elchilik wezipisini ötigen mezgilide. Awazof isimlik bir mehbusning. Jasluq türmiside saqchilar teripidin qaynitip öltürülgenliki tartilghan resimlerni qolgha chüshürgenlikini éytti. Uning bildürüshiche. Awazofning tirnaqliri pütünley yuluwétilgen hemde bash tereptin qattiq urulghan. U bu heqte mundaq deydu:

"Men bu resimlerni körüp qattiq chöchüdüm . Uzun ötmeyla yene bir öktichining sotigha qatnashqantim. U ehwallarni körüp téximu chöchüdüm. Men u sotning jeryanini. Peqet téléwizorda körgen natsiylarning sotlirighila sélishturalaymen. Uni körüshning özila intayin qorqunchluq".

Iqtisad hökümetning kontrolliqida

Küreyg marriy yene özbékistan iqtisadining pütünley hökümetning qattiq kontrolliqida ikenlikini bildürdi. Uning éytishiche. Özbékistanda yerning hemmisi döletning bolup. 60 % Ahalisi kolxoz dep atalghan dölet étizliqlirigha baghlan'ghan.

"Özbékistanda. Siz öz aldingizgha kolxozdin ayrilalmaysiz. Siz 'men xizmitimni yaxshi körmidim. Bu xizmetni qilmaymen. Bashqa yerge bérip yéngi xizmet izdeymen' diyelmeysiz. Siz uni öz aldingizgha bikitelmeysiz. Hetta bir sheherdin yene bir sheherge barmaqchi bolsingizmu choqum ruxset élish kérek. Eger siz kéwezlikte ishleydighan bir ishchi bolsingiz. Hergiz. Hergizmu kéwezliktin kétishingizge yol qoymaydu. Emeliyette siz bir qul. Quldin héchqandaq perqingiz yoq".

Uning körsitishiche. Étizdiki ishchilarning ish heqqi intayin töwen bolup. Ishchilar bezide heqsiz ishleshke mejbur bolidiken. Ular peqet özining kichikkine shexsiy jaylirida östürgen köktatlargha tayinip jan baqidiken.

Diniy kontrolluq

Küreyg marriy ependi. Özbekistan prézidénti islam kerimofning " özbekistan islam esli din teriqetchilirining tehditige uchrawatidu" dégen sözini bir mubalighe dep körsitip. Özbek xelqining islam döliti qurushni xalimaydighanliqini éytti:

" Köp qisim kishiler emeliyette din hökümetke arilashmighan bir döletning ramkisi ichide islam dinini terghip qilish erkinlikige érishishni téximu xalaydu. Ular besh waq namaz ötigenliki üchünla tutulup. Dumbalinidighan weziyettin qutulushni oylaydu."

Marriyning bildürishiche. Ilgiri küchlük qarilashquchi guruppa bolghan özbékistan islam herikiti gerche hazir tar da'iride yenila mewjut bolsimu. Emma uning küchi körünerlik emes iken.

Muxbirimiz. Engiliyining sabiq bash elchisi küreyg marriyning tashkentke qaratqan eyibleshliri heqqide washingtondiki özbékistan elchixanisi bilen alaqilashqan bolsimu. Emma elchixana bayanatchisi bu heqte inkas qayturushni ret qildi. Biraq ular özbekistanning weziyiti heqqide 2003 - yili b d t ning qiyin- qistaqqa élishqa qarshi alahide tekshürgüchisi wen bowinning doklatini körüp béqishni tewsiye qildi.

U doklatta. Özbékistandiki " qiyin - qistaqqa élish we nachar mu'amililer" ning séstimilashqanliqi yekünlen'gen idi. (Arzu)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.