Өзбекистан һөкүмити һөкүмәтсиз тәшкилатларни тақашқа башлиди

• Мухбиримиз пәридәниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

14 – Июл күни хитай рәиси ху җинтав өзбекистан президенти ислам кәримоп билән шаңхәйдә. AFP

"Һазир өзбекистан һөкүмити бу йәрдики һөкүмәтсиз тәшкилатларни тақаш һәрикитини барғансери җиддий елип бармақта" деди америкидики явро-асия фонди җәмийитиниң оттура асия ишлириға мәсул әмәлдари андрев вилсон. У 8‏- июн күни әркин явропа радио истансисиниң вашингтонда уюштурған йиғинида өзбекистандики һөкүмәтсиз тәшкилатларниң тәқдири һәққидә доклат берип, өзбекистан һөкүмитиниң һазир бу йәрдики һөкүмәтсиз тәшкилатларни мәйли улар чәтәл мәблиғи билән қурулған болсун яки мустәқил тәшкилат болсун һәммисигә бир туташ зәрбә берип тақашқа уруниватқанлиқини билдүрди.

Қора – қоюқ тақаш

Һазирғичә тақивәткән һөкүмәтсиз тәшкилатлириниң ичидә һәтта музийхана башқуруш, хизмәт орунлаштуруш мәркизи вә аилә оқутқучилиқ оюшмиси қатарлиқларму бар икән. Андрев вилсон мундақ дәйду:

"Қариғанда, улар һәр қайси шәһәрләрдики барлиқ һөкүмәтсиз тәшкилатларни тақашқа уруниватиду. Буларниң арисида һәтта хизмити йоқ аялларға иш тепип беридиған вә қаймуқуп йүргән яшларға ярдәм қилидиған тәшкилатларму бар иди. Шундақла биз билән һәмкарлишидиған аммивий сағламлиқ ишлирини қилидиған бир тәшкилатму йеқинда һечқандақ сәвәбсизла тақиветилди".

явро-асия фонди җәмийитидики андрев вилсон әпәндиниң билдүрүшичә, өзбекистан һөкүмити өткән һәптә мәзкур җәмийәтниң өзбекистандики бир ишханисини мәҗбурий тақатқузған. Өзбекистан һөкүмити һөкүмәтсиз тәшкилатларға қаратқан бу бастурушини өткән йилидики әндиҗан вәқәсидин кейин башлап, хәлқаралиқ һөкүмәтсиз тәшкилатларниң өзбекистандики йәрлик тәшкилатларға мәбләғ селишини тосашқа тиришқан. Шундақла өзбекистан йәнә йәрлик һөкүмәтсиз тәшкилатларға қаритилған түрлүк бәлгилимиләрни техиму чиңитип, бу орунларниң нормал мулазимитигә дәхли йәткүзгән.

Нурғун һөкүмәтсиз тәшкилатлар сәвәбсиз тақиветилгән

Вилсон әпәндиниң ейтишичә, явро-асия фонди җәмийити өзбекистандики бу тәшкилатларға ярдәмлишип, бу орунларға қандақ қилғанда йеңи бәлгилимиләрни түзүп чиқип тақилишниң алдини елиш чарилирини үгәткән. Лекин шундақтиму йәнила нурғун һөкүмәтсиз тәшкилатлар сәвәбсиз тақиветилгән. Андрев вилсон мундақ дәйду:

"Бу һәрикәт нәтиҗисидә, өзбекистан әдлийә министирлиқи һазирғичә бу йәрдики биз билән һәмкарлишидиған 39 һөкүмәтсиз тәшкилатниң 23 ини тақап болди"

Вилсон әпәнди шу сәвәбтин өзбекистан пуқралириниң асаслиқ кишилик һоқуқлиридинму бәһримән болалмайватқанлиқини, буни аз дәп һөкүмәт даирилириниң һөкүмәтсиз тәшкилатларда ишләйдиған хадимларға түрлүк тәһдитләрни селиватқанлиқини ейтти.

Биз бу һәқтә өзбекистан тәрәпниң инкасини елиш үчүн өзбекистанниң вашингтонда турушлуқ әлчиханиси билән алақилишишқа тириштуқ. Гәрчә биз әлчиханиниң мухбирларни күтивелиш ишханисиға уда нәччә күн телефон қилған болсақму, лекин телефонни һечким алмиди.

Өзбекистан һөкүмити пуқралириниң кишилик һоқуқини боғқанлиқи билән илгириму көп қетим хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлири тәрипидин әйиблинип кәлгән иди. Әмма әндиҗан вәқәсидин кейин хәлқараниң әйиблиши техиму күчәйди. Шундақла өзбекистан оттура асиядики кишилик һоқуқ дәпсәндичилики әң еғир дөләт дәп әйибләнди.

Ислам кәримоф шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға болған садақәтмәнликини билдүргән

Нөвәттә өзбекистан президенти ислам кәримоф хитайда шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиниң алий йиғиниға қатнишиватқан болуп, бу органдики хитай билән русийә әйни чағда өзбекистан һөкүмитиниң әндиҗан вәқәсини бастурушини қоллиған дөләтләрдур. Пәйшәнбә күни йиғинда мәзкур тәшкилатқа әза 6 дөләт бирләшмә баянат елан қилип, өз-ара һәмкарлиқни техиму күчәйтип 3 хил күчләргә зәрбә беришни тәкитлиди. Өзбекистан президенти ислам кәримоф йиғинда һәтта , шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға болған садақәтмәнлики вә ишәнчини ипадиләп, бу тәшкилатниң әза дөләтләрниң өз тәғдири вә кәлгүсини өз алдиға мустәқил яритиш йолидики көрәшлиридә үнүмлүк рол ойнайдиғанлиқини билдүрди.

Буни йеқиндин көзитип келиватқан өзбекистан өктичилири шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға үмидсиз қарап, бу органниң кәримофниң дөләт ичидики демократик һәрикәтләрни буниңдин кейин техиму мувәппәқийәтлик бастурушиға ярдәмдә болидиғанлиқини көрсәтмәктә.

Өзбекистан президентиниң сабиқ мәслиһәтчиси вә парламент әзаси җаһангир мәмәтоф бу һәқтә мухбиримизниң зияритини қобул қилғанда, шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиниң демократийигә қарши рол ойнайдиғанлиқини билдүргән.

Өзбекистан президенти ислам кәримоф шаңхәйдә қилған сөзидиму очуқ қилип, " ғәрбниң демократийә усулини бизгә теңишни мәқсәт қилған һәрикәтләргә ортақ қарши турушимиз керәк" дегәнни тәшәббус қилди. Очуқки буниңдин өзбекистан һөкүмитиниң буниңдин кейин дөләт ичидики демократик һәрикәтләрни болупму чәтәл пули җүмлидин ғәрб әллириниң ярдими билән қурулған һәр қайси тәшкилатларға қаратқан контроллуқни техиму күчәйтиғанлиқини көрүвелишқа болиду. (Пәридә)