Rim papasi we xitay hökümiti


2005.04.06

VATICAN_POPE_59.jpg
4-April küni, rim papasi jon pa'ulning jesidi yötkelmekte. AFP

Gerche xitay hökümet metbu'atliri 2 - april küni rim papasi jon pa'ul 2 ning ölümi heqqide xewer bergen bolsimu, bérilgen xewiri 100 xettin éship ketmigen bolup, mezmun jehettimu peqet papining tughulghan yil we ay, küni, uning papaliqqa saylan'ghan waqti we shundaqla xitay hökümitining kontroli astidiki xitay katolik dini wetenperwerler jem'iyiti bilen xitay katolik dini birleshmisining rim papasi késel mezgilide uningdin hal sorighanliqi qatarliq addiy mezmunlar bilenla cheklinip qalghan.

Xitay hökümitining qattiq kontroli astidiki intérnét tor betliridimu rim papasi jon pa'ul 2 ge matem bildürüsh heqqidiki xewerler pütünley cheklen'gen bolup, bérilgen xewerler mezmuni nahayiti addiy bolghan shinxwa agéntliqida bérilgen xewerler bilen oxshash bolghan.

Xitay hökümiti rim papasi jon pa'ul ikki wapat bolghan mezgilde nurghun katolik dini rehberlirini qolgha aldi

Amérikidiki gung pingméy namliq katolik dini fondi jem'iyiti élan qilghan melumatta körsitilishiche, rim papasi jon pa'ul ikki wapat bolushtin ilgiri, xitay hökümiti yer asti katolik dini jem'iyitining bir neper katolik bash rohaniysi bilen ikki neper katolik popi yaw liyang, jaw késhün we wang jin lin qatarliqlarni qolghan alghan. Ular yene 89 yashqa kirgen bash rohaniy xé jinli bilen 71 yashliq bash rohani jya jigolarni xitay dölet bixeterlik ministirliqigha apirip 24 sa'et nazaret astida tutup turghan.

Amérikidiki gung pingméy namliq katolik dini fondi jem'iyitining mes'uli gung minchüen radi'omizning ziyaritini qobul qilghanda, xitay hökümitining 3 - ayning 30 - künidin bashlap yashan'ghan katolik dini rehberlirini qolgha éliwatqanliqi melum qildi.

Söhbet jeryanida, katolik dini fondi jem'iyitining mes'uli gung minchüen bu ipiskoplarning qolgha élinishidiki sewep, ularning rim katolik dinigha sadiq bolup, xitay hökümet da'iriliri békitip bergen wetenperwer katolik dini jem'iyitige kirishni ret qilghanliqidin kélip chiqqan. Katolik dini fondi jem'iyitining mes'uli gung minchüen xitay hökümitining xalighanche adem tutidighanliqini, bolupmu yéqindin buyan xitayning xébéy ölkisidinla 30 din artuq ipsikoplarning qolgha élin'ghanliqini tekitlep "bir xébéyning özidila 30 din artuq ipiskopni qolgha alsa, memliket boyiche qanchilik ipiskopni qolgha alghandu?! " dep, özining bu xil ehwaldin qattiq endishe qiliwatqanliqini hemde bu heqte xitay hökümitidin intayin narazi ikenlikini bildürdi.

Éghizdiki bilen emeliyettiki qarmu-qarshi

Shu tapta birleshken döletler teshkilatining kishilik hoquq yighinigha qatnishiwatqan amérikining xitaygha yardem qilish uyushmisining mes'uli fu shichyu ependi radi'omizning ziyaritini qobul qilghanda, birleshken döletler teshkilatining kishilik hoquq yighinida hedep dini erkinlik mesilisi heqqide chong sözlewatqan xitay wekiller ömikini qattiq eyiblep mundaq dédi:

"Men hazir siz bilen birleshken döletler teshkilatining yighin zali sirtida sözlishiwatimen. Ichide 61 - nöwetlik dunya kishilik hoquq yighini échilmaqta. Shu tapta xitay wekiller ömiki qilche xijil bolmastin xitayni "dini itiqadta mutleq erkin bolghan qanuniy dölet " dep körsetmekte. Bu pütünley saxtipezlik, chünki xitaydiki emeliy ehwal ularning dégini bilen pütünley qarmu- qarshi bolup, xitay hökümiti diniy zatlarni xalighanche tutqun qilip, ularning dini étiqadini depsende qilmaqta".

Rim papasi jon pa'ulning arzusi

5 - Fiwral küni amérika wol strit zhornilida élan qilin'ghan " rim papasi we xitay " dégen maqalida, " xitay hökümitining rim papasi jon pa'ul ikki wapat bolghan mushundaq pir peytte, metbu'atlarni kontrol qilish bilen bir waqitta, köpligen katolik ipiskoplirini qolgha alghanliqi, ularning diniy pa'aliyet we heriketlerning yüz bérishidin intayin chöchüydighanliqini bildüridu" dep körsetti. Mezkur maqalida yene xitaydiki katolik dinigha étiqad qilghuchilar sanining 12 milyon'gha yétidighanliqi hemde katolik dini wetenperwerler jemi'iyitidikilerning watikan bilen alaqilishishigha yol qoyulmaydighanliqi melum qilin'ghan.

Melumatlargha qarighanda, rim papasi jon pa'ul ikki hayat chéghida xitaygha bérip özining katolik dini qérindashliri bilen körüshüshni arzu qilghan. Lékin xitay hökümiti otturigha qoyghan " watikan aldi bilen teywen bilen bolghan alaqisini üzüshi kérek " dégen shert tüpeylidin, uning xitaygha bérish arzusi emelge ashmighan.

Fransiye agéntliqining bu heqte bergen xewiridin melum bolushiche, gerche xitay hökümiti watikan bilen bolghan munasiwitini özgertishni oylighan teghdirdimu, ikki dölet otturisidiki toqunushlar tüpeylidin, munasiwetni yaxshilash mumkinchiliki yoq diyerlik bolghan.

Din we kommunizm idiyisi

Washin'gitondiki xitay uchur merkizining mes'uli wu xungda ependi xitay - watikan munasiwiti heqqide toxtilip, "kishilerning din'gha bolghan étiqadini qattiq kontrol qilip kéliwatqan béyjing hökümiti her zaman diniy xadimlargha kommunizim idiyisini singdurushni oylaydu, ular rim katoliklirining xitaygha bérip katolik ipiskoplirini teyinlishige hergizmu yol qoymaydu. Shunga mushu nuqtidin élip éytqandimu, bu ikki dölet otturisidiki munasiwetni yaxshilash üchün élip bérilidighan herqandaq söhbetning netijilik bolishi mumkin emes" dep körsetti. (Méhriban)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.