Xitayda hazir qanunsiz qoral-yaraq, oq -dora yamrap ketken
2006.06.14
Xelq'ara kechürüm teshkilati 6 - ayning 12 - küni xitayning qoral-yaraq ikisporti heqqide élan qilghan doklatida, xitayni bérma, nipal, sodan we bezi afriqa döletlirige köp miqdarda qoral-yaraq ikisport qilip, shu jaylarda rayon xaraktérliq jiddiylik we insanperwerlik jehette balayi - apet peyda qiliwatidu dep eyiblidi. 'Xitaygha nezer ' dégen intérnét gézitidimu, xitaydin yuqarqi jaylargha ikisport qilghan qoral türliri we uning bilen térrorchi teshkilatlar we bashqa muqimsizliq peyda qilghuchi küchlerning qorallinish ehwali heqqide resimlik xewer élan qilindi.
Qanunsiz qoral-yaraq, oq -dora pütün jem'iyetke tehdit bolmaqta
B b s ning xewer qilishiche, xitay jama'et xewpsizlik minisitirliqining bayanatchisi wu xéping 6 - ayning 13 - küni "hazir xitayda qanunsiz qoral-yaraq we oq -dora yamrap ketti. Hazir partlitish, partlatquch dorilarni oghrilash, qanunsiz qoral -yaraq, oq -dorilarni élip-sétish we qollinish qatarliq heriketler pütün jem'iyetke tehdit bolmaqta. Shu sewebtin, buningdin kéyinki 4 ay ichide qattiq zerbe bérish herikiti élip bérilidu" dégen.
Xitay jama'et xewpsizlik ministirliqi amanliqni qoghdash idarisining mu'awin bashliqi shü xuning bayan qilishiche, hazir yer asti qoral-yaraq, oq-dora ishlepchiqarghuchi karxanilarning mehsulat süpiti barghansiri yuqiri örlimekte. Hetta bezi qanunluq zawutlarmu jem'iyette barghanséri örlewatqan qoral-yaraqqa bolghan éhtiyaj we uningdin kélidighan chong menpe'etni közlep, qanunsiz qoral -yaraq, oq- dora etkeschilirini yuqiriy süpetlik seplimiler bilen teminlewatidu.
Radi'o istansimiz muxbiri shén xu'aning xewer qilishiche, xitay jama'et xewpsizlik minisitirliqi xadimliri 'partlatquch , miltiq, oq we yaki bashqa cheklinidighan ötkür kesküchlerning qanunsiz ishlepchiqirilishi tüpeylidin, hazir xitayning melum rayonlirida jinayet sadir qilish nisbiti yuqiriy örlep, buning bilen pütün jem'iyet amanliqigha tesir yetken. Shu sewebtin 6 - aydin bashlap 4 ayghiche qattiq zerbe bérish herkiti élip bérilidu' dep jakarlighan.
Xitayda qanunsiz partlatquch yaki qoral-yaraq sétiwélishmu intayin asan
Xewerde éytilishiche, ötken 18 ay ichide qanunsiz partlatquchlar peyda qilghan hadisilerde 161 adem ölgen. Bu jehettiki ehwallardin köp xewerdar bolghan 'xelq géziti' muxbiri maw léy ependining sözlep bérishiche, hazir xitayda qanunsiz partlatquch yaki qoral-yaraq, oq -dora dégenler xuddi wélispittek köp uchraydu. Bundaq nersilerni sétiwélishmu intayin asan, bahasimu nahayiti erzan. Partlatquchni xébéy, xénen yézilirida kishiler öyliridila yasiwalidu. Tash chéqish, yol yasash dégendek ishlarning hemmisige partlatquch ishlitidu. Uning xam matériyallirini nahayiti asan tapidiken, kishiler adette xémiye oghut, kir yuyush parashuki we yaki bashqa birxil köp uchraydighan parashuklarni qazanda qorup yasiwalidiken.
Xewerde bayan qilinishiche, xitay özi kapsol ishlepchiqiridighan chong dölet. Xitayda her yili 3 milyard tin artuq kapsol ishlepchiqirilidu. Uni bashqurush tüzümi nahayiti ching. Hemme kapsolning numuri bar. Emma maw léy ependining éytishiche, partlash yüz bergendin kéyin kapsol özi partlap tügeydighan bolghachqa, gerche bezide uning kichik parchiliri tépilsa, uning nede ishlen'genlikini bilgili bolsimu, emma bir yürüsh numurini biliwélish qiyin .
Xewerde bayan qilinishiche, xitayda bu qétim qozghitilghan 'qattiq zerbe bérish' herikiti arqiliq yerlik qoral-yaraqlarni yighiwélish meqset qilin'ghan. Maw léy ependining éytishiche, emeliyettimu hazir jem'iyette izlisla tépilidighanning 90% tin köpreki yerlik miltiq yaki yerlik partlatquch, uning zamaniwiyliri köp emes. Yerlik qoral -yaraqlarni kishiler üzliri yasiwalghan, atsa étilidu, oqi yiraqqa barmaydu, emma ademni zexmilendüreleydu. Zamaniwiyraqlirini kishiler zawuttin chiqqan seplimiler bilen qorashturiwalghan. Hazir jem'iyette bundaq qanunsiz qoral-yaraq, oq -dora yaki cheklen'gen ötkür kesküchler nahayiti köp, uni bashqurimen dése, 4 ayda emes, 4 yildimu bashqurup bolghili bolmasliqi mumkin.
Béyjingda jinayi ishlar déloliri buyiche adwokatliq qiliwatqan jang shinshuyning éytishiche, peqet jem'iyette eqilge muwapiq, ilmiy ijtima'i tüzüm, muqim qanun köz qarishining bolushi, edli- adaletning ishqa éshishila jinayet sadir qilish nisbitini azaytishi mumkin. (Weli)