Ottura asiyaning démokratik merkizi - qirghizistan

• Muxbirimiz ümütwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Qirghizistan, bishkektiki hokumetke karshi namayishchilar, 2007-yili 11-april, bishkek. AFP PHOTO / VAYCHESLAV OSELEDKO / central Bishkek, 11 April 2007

Qirghizistan öktichilirining asasiy qanunni ijra qilishni telep qiliwatqan naraziliq namayishliri yettinchi kün'ge kirdi. Öktichiler prézidént qurmanbék baqiyéfning istipa bérishini telep qilip, 19-april küni bu namayishning hel qilghuch basquchqa kiridighanliqini hetta 100 minglighan ademning namayishqa ishtirak qilishi mumkinlikini jakarlidi.

Perghane agéntliqining uchurlirigha asaslan'ghanda, 17-april küni namayishni teshkillewatqan " qirghizistanning pexirlik kélechiki üchün" we " islahat üchün" dep atalghan teshkilatlarning birleshme fronti bishkek ahalilirigha murajetname élan qilip, ahalilarni xatirjem bolushqa shuningdek namayishni qollashqa dewet qildi.

Achliq élan qilishni öz ichige alghan namayishlar gerche bir heptidin buyan dawamlishiwatqan, saqchilarning namayishchilargha qopalliq qilish hemde bir neper namayishchining namelum seweb tüpeylidin ölüsh ehwali kélip chiqqan bolsimu, lékin omumiy yüzlük qalaymiqanchiliq we zorawanliq weqeliri sadir bolmighan.

Shuning bilen bir waqitta yene, erkin metbu'atlarda bishkektiki bu namayishning öktichi rehberler teripidin maddiy wasitilerdin paydilinish arqiliq teshkillen'genliki heqqidimu uchurlar bérilgendin sirt buning qandaqtur démokratiye bayriqi kötürülgen hoquq kürishi ikenliki heqqidiki mulahizilermu élan qilin'ghan. Undaqta? heqiqeten bishkektiki bu namayishlar démokratik jeryanlar bilen munasiwetsizmu?

Bir septiki öktichiler qayta bölündi

Melumki, qirghizistan 2005-yilidiki mart namayishliri netijiside sabiq prézidént esqer aqayéf hakimiyiti yiqilip, uning ornigha öktichiler hakimiyetni igilesh basquchigha kirdi. Öktichiler özlirining bu herikitini démokratik inqilab atighan bolsa, chet'el metbu'atliri we közetküchiliri buni ukra'iniye we gruziyide yüz bergen "renglik inqilab"ning dawami dep qarap, " lale inqilabi" dep atidighan idi.

Eyni waqitta hakimiyetni igiligen öktichiler qirghizistanning iqtisadiy tereqqiyatini tézlitip, parixorluqqa qarshi turup, xelqning démokratik hoquqlirini kapaletke ige qilidighanliqlirini izchil türde jakarlap kelgen bolsimu, lékin dölettiki muqimsizliq yenila dawamlashti we yéngi öktichilik herikiti bashlandi. Qisqisi, buningdin bir yil ilgiri öktichi süpitide meydan'gha chiqip, hakimiyetni qolgha keltürgenlerning bir qisimi qaytidin özliri saylighan prézidéntqa qarshi öktichiler sépigha qoshuldi. Bu bir qatar ehwallarning xelq'ara jemiyetning diqqitini tartiwatqanliqi shuningdek yene bir qisim közetküchilerning we puqralarning öktichilik heriketliridin gumanlinish xa'ishlirini peyda qiliwatqanliqi melum. Qirghizistanning amérika we kanada turushluq bash elchisi zemire sidiqowa amérika awazi radi'osining ziyaritini qobul qilip, özining bishkekte dawamlishiwatqan weqelerning xaraktéri heqqidiki qarishini we bahasini otturigha qoyup," hakimiyet qatlimida shekillen'gen küchler weziyetni tertipke sélish üchün inqilabtin kéyin asasiy qanun islahatini emelge ashurushi kérek idi. Biraq, bu qiyin bir jeryandur, chünki inqilab künliride bir septe turghan biraq, kéyinche öz yolidin ketken her bir siyasiy guruh dölet bashqurush hem siyasiy meydan heqqide özige xas köz qarashlargha ige" deydu shuningdek yene islahatni emelge ashurush üchün peqet inqilabla kérek emeslikini tekitleydu.

Qirghizistandiki heriketler démokratik jeryanning ipadisi

Qirghizistan, bishkektiki hokumetke karshi namayishchilar, 2007-yili 14-april, bishkek. AFP PHOTO / VAYCHESLAV OSELEDKO / central Bishkek, 14 April 2007

Qirghizistanliq siyasiy pa'aliyetchi edil baysalow bolsa, qirghizistanda boluwatqan heriketlerning heqiqeten démokratik bir jeryan ikenlikige tebir bérip, mezkur weqelerning bir bashlan'ghuch démokratik jemiyet üchün normal ehwal ikenliki shuningdek bu öktichilik herikitining téxi démokratik sinaq basquchida turuwatqanliqi üchün bezibir xataliqlarning sadir bolushidin saqlan'ghili bolmaydighanliqini otturigha qoyidu. U, bu jeryanda her qandaq zorawanliq qilmishlargha yol qoymasliqni teshebbus qilidu.

Qirghizistanda yüz bergen we dawamlishiwatqan öktichilik herikitini ukra'iniyidiki renglik inqilab bilen sélishturghan ottura asiya analizchisi ekrem asrarofning " "gazéta.Kz" namliq intérnet sehipiside élan qilghan qirghizistandiki démokratik jeryanlargha béghishlighan maqaliside otturigha qoyulishiche, qirghizistan jemiyiti ösüp yétiliwatqan bolup, ötken yilidiki "lale inqilabi"da we hazirqi heriketlerde xuddiy ukra'iniyidikige oxshash qattiq toqunushlar, qan tökülüshler kélip chiqmidi, öktichi- namayishchilar tinchliq bilen prézidéntning hoquq da'irisini taraytip, parlaméntning hoquqini kücheytishni shuningdek asasiy qanunni ijra qilish telipini dawamlashturdi. Qirghizistandiki bu heriketler démokratik jeryandin ibaret bolsimu, lékin bu gherbtin melum derijide perqliqtur.

Aptorning qarishiche, ukra'iniyidiki renglik inqilab rusiye we bashqa döletlerning ichki -tashqi siyasitige tesir körsitish rolini oynighan bolsa, qirghizistandiki démokratik heriketler pütün ottura asiya rayonigha jümlidin uning etrapidiki özbékistan, qazaqistan, tajikistan hemde xitay qatarliq döletlerge tesir qilmay qalmaydu. Shunga, qirghizistandiki weziyet xelq'ara jemiyetning diqqet neziride muhim salmaqni igileydu. (Ümidwar)