Qirghizistan parlaméntidiki saylamning deslepki netijiliri

• Muxbirimiz ömer qanatning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Yekshenbe küni qirghizistanda ötküzülgen parlamint saylimining deslepki netijilirige qarighanda, prézidént qurmanbék baqiyéfning aqjol partiyisi, awazlarning mutleq köp qisimini qolgha keltürüsh arqiliq parlaménttiki 90 orunning hemmisige ige bolghan.

Chet'el metbu'atlirida saylam heqqidiki munaziriler

Siyasiy analizchilarning éytishiche, aqjol partiyisining parlamént saylimidiki ghelibisi, démokratiye we siyasiy köp tereplimilik üchün chong bir zerbe hésablinidiken. Chünki qirghizistan yekshenbe küni ötküzülgen parlamint saylamgha qeder, ottura asiyadiki siyasiy jehettin eng démokratik we parlamintida küchlük bir siyasiy öktichi heriket mewjut bolghan bir dölet hésablinatti. Parlamint saylimida prézidénti baqyéfning aqjol partiyisining parlaménttiki orunlarning hemmisini dégüdek qolgha keltürüshi, qirghizistandiki siyasiy öktichi partiyilerni parlamint sirtida qaldurup qoydi.

Amérika birleshme agéntliqining xewer qilishiche, qirghizistanda yekshenbe küni ötküzülgen saylam sabiq sowit jumhuriyetliride démokratiyining ajizlawatqanliqining yene bir bishariti hésablinidiken.

Ötken ay groziye hökümiti, siyasiy öktichi partiyiler ning bir naraziliq namayishini basturdi hemde metbu'at erkinlikige cheklimiler qoydi. Shuningdek rusiyidiki siyasiy öktichi heriket, rusiye hökümitini, 2‏- dékabir küni ötküzülgen parlamint saylimida, prézidént putinni qollighan partiyige awaz bérishi üchün puqralargha bésim ishletti dep, eyiblimekte. Köpchilikke melum bolghandek, parlamint saylimida, rusiyidiki pütün siyasiy öktichi partiyiler parlaménttiki ornini yoqatti.

Qirghizistandiki siyasiy öktichi partiyiler, qirghizistan hökümet da'irilirini, saylamda héle ishletti dep, eyiblimekte. Shundaqla saylam közetküchiliri, awazlarning usulgha muwapiq hésablanmighanliqini tekitlimekte. Buningdin sirt, yawrupa bixeterlik we hemkarliq teshkilati saylam nazaretchiliri, saylamning élip bérilish usulini tenqid qildi.

Qirghizistan saylam komtéti we analizchilarning qarashliri

Qirghizistan saylam komitéti, yekshenbe künidiki saylamda awazlarning %48 ni qolgha keltürgen aqjol partiyisining parlaméntqa kirish üchün kéreklik bolghan, umumiy awazlarning %5 ni qolgha keltürüsh shertini orundiyalighan we rayonlar üchün otturigha qoyulghan 0.5 Pirsentlik tosaqtin öteligen bir din bir partiye ikenlikini bildürdi.

Xewerlerge qarighanda, gerche ata-makan partiyisi saylamda umumiy awazlarning 9.2 Pirsentini qolgha keltürgen bolsimu, lékin qirghizistanning jenubiy rayonida, yéqinda özgertilgen saylam qanunida rayonlar üchün otturigha qoyulghan 0.5 Pirsentlik tosaqtin ötelmigenliki üchün, parlaméntqa kirelmigen.

Qirghizistanning mewjut saylam qanunini qattiq tenqid qiliwatqan bezi analizchilar, öktebir éyida, qirghizistan saylam qanunigha kirgüzülgen özgirishlerning, öktichi siyasiy partiyilerni parlaménttin chiqiriwétishni meqset qilghanliqini, bildürmekte.

Nurghunlighan siyasiy analizchilar, qirghizistanda ötküzülgen parlamint saylimida, öktichi siyasiy partiyilerning parlaméntqa kirelmigenliki, uzundin béri hökümetke qarshi keng kölemlik naraziliq namayishlirigha sehne boluwatqan bu dölette, mewjut siyasiy kérizisni téximu jiddiyleshtürüwétishi mumkinliqini bildürmekte.

Amérika birleshme agéntliqining xewer qilishiche, saylamdin kéyin, toqunushlarning yüz bérip qilish éhitmalliqi barliqini sezgen prézidént baqiyéfning aqjol partiyisi, yekshenbe künidiki saylamdin bir qanche kün burun, saylam qanunidiki rayonlar üchün otturigha qoyulghan 0.5 Pirsentlik tosaqni bikar qilishi üchün qirghizistan aliy sotigha erz sun'ghan idi. Aliy sot seyshenbe küni bu mesile üstide muzakire élip baridiken. (Ömer qanat)