Xitay tibetlerning herikitige térrorizm jinayiti artishqa qedem basmaqta

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

22 - Mart küni xitay hökümitining "junggo axbarat tori" dalay lama guruhi ' sherqiy türkistan térrorchiliri' bilen birliship térrorluq qilishni pilanlighan dégendek eyibleshlirini élan qildi. Bu eyiblesh Uyghur pa'aliyetchilirining inkasini qozghighan bolup, ular Uyghurlarning we tibetlerning herikitining siyasiy hoquqlarni qolgha keltürüsh küreshliridin ibaret bolup, uning térrorizm bilen munasiwiti yoqliqini tekitleshti.

Xitay tibetlerni sherqiy türkistan herikiti bilen baghlidi

Xitay axbarat wasitiliri hem hökümiti 14 - mart küni lxasada yüz bergen tibetlerning naraziliq heriketliri hem uning basturulushini tibetlerning rohaniy dahiysi dalay lamagha dönggep, uning dalay guruhining teshkillik, pilanliq herikiti ikenlikini körsetken idi.

22 - Mart küni xitay hökümitining zuwani hésablinidighan junggo axbarat tori weqe heqqide yéngi xewer élan qilip, lixasadiki weqelerni sherqiy türkistan herikiti bilenmu baghlidi.Xewerde mundaq déyilgen: "yéterlik ispatlar bu ishning dalay guruhining teshkillishi. Pilanlishi hem qutratquluq qilishi astida bolghanliqini körsitidu. Dalay guruhi mexsus ademlerni terbiyilep, chégridin kirgüzüp, buzghunchiliq qilghan hemde sherqiy türkistan térrorluq teshkilati bilen til biriktürüp, shizangda térrorluq heriketlirini élip bérishni pilanlap, xelq'ara jemiyetning diqqitini shizanggha burash arqiliq shizangda qalaymiqanchiliq chiqirish muddi'asigha yetmekchi bolghan."

Lxasa qatarliq jaylarda yüz bergen tibetlerning naraziliq heriketlirini buningdin ilgiri xitay metbu'atliri térrorizm hem chet ellerde pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan musteqilliqini teshebbus qilidighan Uyghur teshkilatliri bilen baghlimighan idi. Amérikida turiwatqan, xamilton shirkitining xadimi, xitay siyasiy mesililiri tehlilchisi ilshat ependi xitay axbarat wasitilirida mundaq uchurning chiqishining melum arqa körünüshke ige ikenlikini, chünki, tibettiki tinch naraziliqlarning basturulushining xelq'arada qattiq naraziliq inkaslarni peyda qilghanliqi üchün dalay lamaning abroyini chüshürüshke bahane izdep, buningdin kéyin tibetlerning herikitini térrorchiliq bilen eyiblesh usulini qollinishi mumkinlikini körsetti.

Uyghurlar tibetlerning namayishlirigha aktip qatnashqan

Ilshat ependining éytishiche, gerche xitay metbu'atliri tibetlerni sherqiy türkistan musteqilliqi herikiti bilen baghlap, uni térrorizm bilen eyibleshke tirishsimu, biraq, xelq'arada bazar tapalamaydu, amérika bashliq gherb démokratik döletliri xitayning Uyghurlarning naraziliq heriketlirini térrorizm bilen qarilashqa tirishiwatqanliqini bilidu.

Xitayning tibetlerni sherqiy türkistan musteqilchilirigha baghlishidiki yene bir seweb, bu qétim amérika, gérmaniye, kanada, gollandiye we bashqa ellerdiki tibetlerning naraziliq namayishlirigha Uyghurlarningmu aktip qatniship, tibetlerni qollighanliqidadur.

Xitay axbarat wastiliridiki mezkur qarilashlar Uyghurlarning insan hoquqi mesililirige köngül bölüp kéliwatqan amérika bashliq gherb döletlirining tibet mesiliside xitayni tenqid qilishi jümlidin amérika awam palatasining re'isi nensi pélusining daramsalagha bérip, dalay lama bilen körüshüp, tibetlerni qollaydighanliqini bildürüshige toghra kelgen idi.

Amérika Uyghurshunasi shon robérts xitayning Uyghur milliy herikitini térrorizm bilen eyiblishining pakitsiz we qarilash tüsini alghanliqini tekitlidi.

Wang lishong qatarliq öktichiler ochuq xet yézip, béyjingni dalaylama bilen söhbet ötküzüshke chaqirdi

Xitayda tibet weqesi hem dalay lama xitay hökümiti teripidin omumiy yüzlük qarilinish hem eyiblinish dolquni qozghalghan bu peytte 22 - mart küni wang lishong, lyu shawbo qatarliq 30 gha yéqin démokratik pikirdiki xitay yazghuchi we alimliri béyjingni tibetke qaratqan siyasitini özgertishke we dalay lama bilen söhbetlishishke chiqiridighan 12 türlük pikir otturigha qoyup, mexsus ochuq xet élan qilghan. Ilshat ependining qarishiche, wang lishong we lyu shawbo qatarliq bir türküm xitay ziyaliylirining ochuq xet élan qilishi, xitayda milliy mesililerning éghirliqi, démokratik teleplerning künsayin küchiyiwatqanliqini körsitidu. Biraq, ularning bu ochuq xéti hazirche küchlük tesir körsitelmesliki mumkin.

Lxasadiki tibetlerning naraziliq heriketliri 14 - mart künidin burunla dawamlashqan bolup, eslidin tinchliq bilen ötküzülgen naraziliq 14 - mart künige kelgende toqunushqa aylan'ghan hemde xitay herbiy qoshunliri lxasagha kirgüzülüp, namayishchilar basturulghan idi.

Gerche, xitay terep on nechche ademning ölgenlikini bildürsimu, lékin tibet sergerdan hökümiti ölgenlerning 80 din éship kétidighanliqini élan qilghan. Lxasadiki basturulush pütün dunyadiki tibetlerning naraziliqlirini qozghighan bolup, uzun yillardin buyan tinch naraziliq bildürüp kéliwatqan tibetlerning küch ishlitip, qattiq qarshiliq körsitish basquchigha ötüshini keltürüp chiqarghan. (Ümidwar)