Türkiye d y p bashliqi chétin ozachiqgöz d u q hey'itini qobul qildi

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Türkiyining toghra yol partiyisi bashliqi chétin ozachiqgöz ependi. RFA Photo / Erkin Tarim

Türkiyining eng kona partiyiliridin biri bolghan toghra yol partiyisi bashliqi chétin ozachiqgöz ependi partiye merkizidiki ishxanisida dunya Uyghur qurultiyi mu'awin bashliqi séyit tümtürk, teptish hey'iti ezasi hayrullah efendigil ependi, d u q yashlar komitéti türkiye wekili abdullah tursun qatarliq kishilerni qobul qildi. 13 - Mart chüshtin kéyin élip bérilghan bu uchrishishta aldi bilen séyit tümtürk söz qilip, toghra yol partiyisi qurulghan yillardin béri sherqiy türkistanliq köchmenlerge yardem qolini uzitip kelgenlikini, buning üchün Uyghurlar namidin partiye rehberlirige rehmet éytidighanliqini ipadiligendin kéyin, Uyghurlarning qisqiche tarixi, bügünki weziyiti we Uyghur dawasining chet'eldiki weziyiti heqqide qisqiche melumat berdi.

Kéyin toghra yol partiyisi bashliqi chétin achiqgöz ependi söz qildi. U partiyisining 1946-yili 1-ayning 7-küni qurulghan démokratiye partiyisining dawami ikenlikini, 1983-yili sulayman démirelning toghra yol partiyisi nami astida qurghanliqini, partiyisi türkiyide köp qétim hakimiyet béshigha kelgen bolsimu, 2007-yilidiki saylamda 5% awaz élip, parlaméntqa kirelmigenlikini éytti.

Türkiyining toghra yol partiyisi bashliqi chétin ozachiqgöz ependi, dunya Uyghur qurultiyi mu'awin bashliqi séyit tümtürk, teptish hey'iti ezasi hayrullah efendigil ependi qatarliq kishilerni qobul qildi. RFA Photo / Erkin Tarim

Chétin achiqgöz ependi sözini mundaq dawam qildi: " Sherqiy türkistan partiyimiz alahide ehmiyet béridighan yerlerdin biridur. Partiyimiz türk dunyasighimu alahide ehmiyet béridu. Men bir nerse démekchimen belki bu gépimni anglighan bezi kishiler bi'aram bolushi mumkin. Kélechekte pütün türkiy milletlerni bir yerge jem qilip, türkiy milletler birliki qurush mumkinmu? biz türk dunyasining bundaq chong mesililirige bash qaturiwatqan bir siyasi partiye. Biz toghra yol partiyisi bolush süpitimiz bilen türk dunyasigha, bolupmu éziliwatqan sherqiy türkistan xelqighe alahide köngül bölimiz we sherqiy türkistan mesilisini hel qilishning yollirini izdewatimiz. Partiyimizning qurghuchisi sulayman démirelmu `adriyatik déngizidin seddichin'ghiche türk dunyasi` dégen idi, nurghun döletler bu sözdin bi'aram boldi. Sherqiy türkistanmu elwette bu türk dunyasining ichide."

Toghra yol partiyisi bashliqi chétin achiqgöz ependi, 1991-yili türkiy jumhuriyetler yéngi musteqil bolghanda türk dunyasida bir tentene barliqini, hazir bu tentenining pesiyip ketkenlikini éytip mundaq dédi: " Yéqinqi yillardin béri türk dunyasi dégen waqtimizdiki u tentene türkiyedila emes, ottura asiya türkiy jumhuriyetliridimu qalmidi. Türk jumhuriyetlirige bolghan bu qiziqishini hayajanni qozghighan yene bizning partiyimizning u mezgildiki türk dunyasi siyasiti idi. Bizning partiye qayta hakimiyet béshigha kelse, türkiyining türk dunyasigha, bolupmu sherqiy türkistan'gha qaratqan siyasitide tüptin özgirish bolidu. Hazirqi hökümetning türk dunyasi siyasiti bekla passip, aldimizdiki saylamda bu hökümetni xelqimiz hakimiyet béshidin aghdurup tashlaydu."

Toghra yol partiyisi bashliqi chétin ozachiqgöz ependi rabiye qadir xanimning türkiyige kélish mesilisi üstide toxtilip mundaq dédi: "Bir ayal we qérindishimiz bolghan rabiye qadir xanimning chetke qéqilishigha könglimiz razi bolmaydu. Emma manga rabiye qadirxanimning terjimihalini bersengla, bu heqte köprek melumat bersenglar, buni munasiwetlik organlargha yetküzüsh arqiliq rabiye qadir xanimning türkiyige kélishige yardem qilimiz. Qan qérindishimiz bolghan rabiye qadir xanimgha türkiyining wiza bermigenliki bizni epsuslandurdi."

Toghra yol partiyisi bashliqi chétin ozachiqgöz ependi söhbitimizning axirida pütün dunyadiki Uyghurlargha salam yollap shundaq dédi: " Uyghur türklirini bashqa türklerdin ayrip qarash mumkin emes. Türkiye bezi jehetlerdin tereqqi qilghan bezi jehetlerdin bolsa tereqqiy qiliwatqan bir dölet. Türkiyidiki siyasi muqimsizliqlar türkiyining tereqqiyatini tosup qalghan idi. Bu siyasiy qalaymiqanchiliqlar bolmighan bolsa, yawrupa birlikige alla burun eza bolghan, tereqqi qilghan bir dölet bolush süpitimiz bilen sherqiy türkistan xelqining dewasigha téximu köp yardem qilghan bolattuq. Xudayim buyrusa türkiye küchlen'genséri sherqiy türkistan mesilisige téximu köp köngül bölidu." (Erkin tarim)