Türkiye-xitay parlamént ezaliri dostluq komitéti bashliqi salih kapusuz bilen söhbet

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Ixtiyari muxbirimiz erkin tarim türkiye-xitay parlamént ezaliri dostluq komitéti bashliqi salih kapusuz ependini ziyaret qilmaqta.

Yéqinqi yillardin buyan xitay hökümiti herxil wasitiler arqiliq türk rehberlerni xitaygha teklip qilip apirip, Uyghur diyarini ziyaret qildurmaqta. Bu arqiliq xitay hökümitining Uyghurlargha élip bériwatqan siyasitining qanchilik yaxshi ikenlikini körsitishke tirishmaqta. Türkiyide pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri bolsa xitay hökümitining türklerni Uyghur diyarigha ziyaretke apirip ulargha turmushi yaxshi Uyghurlarni körsitip, igiz imaretlerni, yuqiri sür'etlik tashyollarni, isil méhmanxanilarni we mesjitlerni ziyaret qildurush arqiliq türk rehberlerning közini boyawatqanliqini ilgiri sürmekte.

Yéqinda, türkiye parlaménti türk-xitay parlamént ezaliri dostluq komisyoni bashliqi, parlamént ezasi salih kapusuz bashchiliqidiki bir heyet xitayning teklipige bina'en ürümchi, turpan, qeshqer qatarliq yerlerni ziyaret qilip kelgen. Dunya Uyghur qurultéyi mu'awin re'isi séyit tümtürk ependi, dunya Uyghur qurultiyi teftish ezasi hayrullah efendigil ependi, dunya Uyghur qurultiyi yashlar komititi türkiye wekili abdullah tursun bashchiliqidiki hey'et salih kapusuzni ziyaret qilip xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasitini anglatti we uning bilen Uyghur mesilisi heqqide pikir almashturdi. Biz bu uchrishish jeryanida salih kapusuz ependige su'al soriduq.

- Siz türkiye - xitay parlamént ezaliri dostluq birliki bashliqi ikensiz. Xitay -türk parlamént ezaliri dostluq birliki qachan qurulghan, pa'aliyetliri nime, bu heqte qisqiche melumat bersingiz?

- Türkiye bilen xitay ikkisila muhim döletler. Tarix boyiche chong döletlerni qurghan hem bir- biri bilen yéqin munasiwetlerni qurghan ikki muhim millet. Xitaylarning nazuk mesililirige bizmu köngül bölimiz we bu hem bizning dölet siyasitimiz bolup, biz bir junggo siyasitini yaqilaymiz. Xitay téz tereqqi qiliwatqan dölet. Xitay döliti bu tereqqiyatini pütün dölet boyiche tekshi élip bérishi, kishilerning insan heq we hoquqliri, démokratiyisi, din we ma'aripigha köngül bölishi, ularning pikir erkinlikini bérishke diqqet qilishi kérek. Xitay döliti özidin bashqa milletlerge bolupmu aptonom rayonlarda yashawatqan xelqlerge téximu köp köngül bölüshi kérek. Bundaq qilghanda bashqa döletlerning tenqidige uchrimaydu. Bu hem shu rayonlarda yashaydighan xelqler we xitay döliti üchün toghra bir qedem bolidu. Xitayning bu jehette ötmüshte qilghan xataliqlirini tüzütüp, bu milletlerge yaxshi mu'amile qilidighanliqigha ishenchimiz kamil. Biz türkiye- xitay parlamént ezaliri dostluq birliki bolush süpitimiz bilen herda'im xitayni bu jehette agahlandurwatimiz. Biz xitayning iqtisadi jehettiki tereqqiyatini teqdirleymiz. Ularmu rayonlar arisidiki iqtisadi tengpungsuzluqni tüzitimiz dewatidu. Eger bular tüzütülse türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwet téximu yaxshi bolidu. Men radi'ongiz arqiliq xitayda yashawatqan Uyghur qérindashlirimgha chin könglümdin salamlirimni yollaymen.

- Hörmetlik parlamént ezasi salih kapusuz ependi, siz esli qeysirilik, türkiyediki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirinimu yaxshi bilisiz. Uyghurlarning mesilisinimu yéqindin teqip qiliwatqanliqingizni bilimen. Siler xitaygha ziyaret élip barghanda Uyghurlar silerning Uyghur mesilisini, Uyghurlarning dertlirini xitay rehberlerge dep dimeydighanliqinglarni, bu heqte muzakire élip bérip barmaydighanliqinglarni bilgüsi kéldu. Bu mesililer türk metbu'atlirida anche köp yer almaydu. Siler xitaygha élip barghan ziyaritinglarda Uyghur mesilisini muzakire qiliwatamsiler?

- Dostluq semimi bolushni, ochuq sözlük bolushni telep qilidu. Dostluq ikki terepning kemchilikliri we artuqchliqlirini déyishni telep qilidu. Shunga biz bizge diyilgen mesililerning hemmisini hich tep tartmastin xitaylargha dewatimiz, bu hem bizning burchimiz. Biz parlamént ezaliri bolush süpitimiz bilen xitay hökümitige bu mesililerni dewatimiz. Buning bilen birlikte partiyimiz adalet we tereqqiyat partiyisi xitay kommunist partiyisi bilen yéqin dost, biz ularghimu siz digen mesililerni dewatimiz. Ularning qisqa waqit ichide sewenliklirimizni tüzütüp, bizge jawap bérishini kütiwatimiz.

- Siz Uyghur diyarida qeyerlerni aylandingiz ?

- Uyghur aptonom rayoni biz üchün intayin muhim. Men bu qétimqi ziyaritimde ürümchi, turpan, qeshqer qatarliq sheherlerge bardim. Bizning chonglirimizdin ulugh alim mehmut qeshqirining mazirini ziyaret qildim. U yerdiki Uyghur wetendashlirimiz bilen körüshtum ular bilen söhbet ettim. U yerni ziyaret qilish pursitige érishkenlikim üchün nahayiti xursen boldum.

- Nimilerni hés qildingiz hörmetlik parlamént ezasi ?

- Toghrisi nahayiti xursen boldum. Özemni bek bextlik hés qildim. Eng qisqa waqit ichide yene bérishni arzu qilimen.