Amérika awazi radi'osi muxbiri elishir sayipowning öltürülüshi ghul-ghula qozghimaqta

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Elishir sa'ipow (1981-2007), amérika awazi rodi'osining muxbiri, 24 - öktebir küni, qirghizistanning osh shehiride étip öltürülgen. VOA Photo

Elwette, 26 yashliq elishir sayipow shitabi washin'gtondin anglitish béridighan " amérika awazi " radi'osining shuningdek amérika dölet mejlisining meblegh ajritishigha baghliq paragadin anglitish béridighan " azadliq radi'osi" ning merkiziy asiyadiki yétekchi muxbiri idi. Elishir sayipow bir qanche yillardin buyan amérikining mezkur radi'o istansilirining özbék shöbisi üchün aktip ishlep, ularni türlük yéngi uchurlar bilen teminlep turghandin sirt yene rusiyide tizimgha élin'ghan perghane uchur agéntliqining muxbiri süpitidimu xizmet qilghan idi.

Amérika qirghizistandin déloni éniqlashni telep qildi

Öz muxbiri hésablan'ghan elishirning qetli qilinishigha amérika terepmu köngül böldi. Amérika awazi radi'o istansisi, erkinlik sariyi, amérika dölet mejlisining radi'o we téléwiziyini bashqurush kéngishi hemde yawropa bixeterlik we hemkarliq teshkilati shuningdek xelq'ara zhornalistlarni himaye qilish xelq'ara komitéti qatarliq hökümet organliri we ammiwi teshkilatlar qirghizistan hökümitidin bu déloni éniqlap chiqishni telep qilghan.

Amérikining qirghizistandiki bash elchixanisi peyshenbe küni tor bétide bayanat élan qilip, " biz , bu wehshiyane heriket üstidin derhal we üzül ‏- késil tekshürüsh élip bérilishini ümid qilimiz " dédi. Bayanatta yene, "axbaratchilar we ularning terepsiz xewerchiliki erkin we ochuq jemiyetning hul téshidur. Shundaqla ulargha buzghunchiliq qilish yaki ularning awazini boghush yolidiki her qandaq urunushqa süküt qilinmaydu," dep körsitilgen. Qirghizistan prézidénti qurmanbék baqiyéfmu déloni tekshürüshni özi nazaret qilidighanliqini bildürdi.

"Amérika awazi radi'osi" ning özbék shöbisining teminligen uchurlirigha asaslan'ghanda, elishir sayipow yéqinqi yillardin buyan "siyaset "namliq erkin gézit neshir qilip, uni perghane wadisida tarqitishni bashlighan hemde zhornalistlar alaqe orgini qurup, teshkillesh pa'aliyetlirini aktiplashturush bilen téxi yash bolushigha qarimay, keng tonulushqa bashlighan idi. Amérika awazi radi'osining xewer qilishiche, mezkur radi'o istansining bashliqi dan a'ustin elishirning ölümidin échinip, uning xizmetlirige baha bérip, "elishir öz kespi üchün jan berdi" dégen.

Elishir sayipowni kim öltürdi?

Qirghizistanning osh wilayiti bilen özbékistanning endijan wilayiti qoshna, her ikkila terepte özbékler asasiy ahale bolup hésablinidu. Bu yerlerde yene nahayiti köp sanda Uyghurlar, qirghizlar we bashqa millet wekillirimu yashaydu. Lékin, qirghizistan tewesi bilen özbékistan tewesi metbu'at erkinliki, söz erkinliki we bashqa jehetlerdin keskin türde perqlinidu. Qirghizistanda bu jehetlerde köp erkinlik mewjut bolup, 2005-yilidiki endijan weqesidimu köpligen ademler qirghizistan terepke qéchip kélip panahlan'ghan idi.

Amérika awazi radi'osining xewer qilishiche, elishir sayipowning yéqinqi yillardiki pa'aliyetliride özbékistanni tenqid qilish kücheygen bolup, u özbékistandiki insan hoquqining dexli-terüz qilinish ehwalini keng yorutqan iken.

Amérika awazi muxbiri adil ruzaliyéwning yézishiche, oshluq zhurnalist galima buxarbayéwa shu sewebtin elishir sayipowning özbékistan metbu'atlirining tenqidige uchrighanliqini bildürdi. Elishir heqqide yézilghan matériyallargha köre, u siyaset namliq gézitini özbékistan'gha kirgüzgen hemde özbékistan hökümitining mustebitlikini sökkenliki üchün özbékistan terep uni "milletning xa'ini" dep atighan iken. Hetta, en'gliyide chiqidighan - "gu'ardiyan" mejmu'eside 28-chislada élan qilin'ghan nataliye antéléwa isimlik zhurnalistning obzorida otturigha qoyulishiche, özbékistan terep elishirni düshmen qatarida körgen bolup, uning kallisigha 10 ming dollar baha qoyulghanliqi heqqide xewerlermu tarqalghan iken. Qisqisi, elishirning chet'ellerdiki özbékistan öktichiliri bilen baghlinishliqqa ige ikenliki bildürülmekte .

Nöwette, elishirning öltürülüshi heqqide ikki xil köz qarash mewjut bolup, biri adettiki jinayi guruppilarning qest qilishigha uchridi , dégen yekün bolsa, bolsa, yene bir özbékistan bixeterlik organlirining qoli bar dégen yekündur. Hetta, perghane agéntliqining b b s agéntliqidin neqil keltürüshiche, qirghizistanning insan hoquqi ishlirigha mes'ul emeldari tursunbay baqir oghli b b s agéntliqi muxbirlirigha " qirghizistan alahide xizmet orginining uchurlirigha asaslan'ghanda, bu zhurnalistning öltürülüshini özbékistan alahide xizmet orgini zakaz qilghan " dep bildürgen iken.

Xewerlerdin qarighanda, téxi hazirghiche bu déloning yip uchi heqqide éniq uchur yoq , oshtiki 200 din artuq zhurnalist hökümet we bixeterlik organliridin déloni éniqlashni telep qilip namayishmu ötküzgen. Emma, bir qisim özbek öktichiliri qirghizistan terep déloni éniqlap, uningda heqiqeten özbékistan bixeterlik orginining qoli barliqini bilgen teqdirdimu bu sirni pash qilmasliqi mumkinlikini perez qilishmaqta.

Nöwette, elishir sayipow heqqide türlük maqalilar , obzorlar we bashqa uchurlar dawamliq élan qilinmaqta. Emma, bu déloning menggülük sir bolup qélishimu perez qilinmaqta. (Ümidwar)