Kommunist xitay hökümiti bir zorawan guruh, u tikligen yerlik emeldarlarmu nomussiz yalghanchi

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Teywende 3 ‏ - ayning 22 ‏ - küni ötküzülidighan prézidént saylimining teyyarliqi hazir normal dawamlishiwatidu؛ teywen hazir tibetlerning xitayning basturushigha qarshi élip bériwatqan heriketlirini qizghin qollawatidu؛ Uyghur kishilik hoquq pa'aliyitimu tibetlerning kommunist zulumigha qarshi heriketlirini qollawatidu؛ xitay hökümiti bolsa, tibetning diniy dahisi dalay lamagha tibetning musteqilliqidinla emes, belki teywenning musteqilliqidinmu waz kechse, andin uning bilen söhbet ötküzidighanliqini jakarlawatidu. Bundaq weziyette, amérikining yaponiyidiki herbiy bazisida turuwatqan 'kichik lachin' belgilik awi'amatka urushchi paraxotlar topi tinch okyan'gha chiqip, teywen ariligha yéqin jaylarda normal herbiy meshq bashlidi. Bu heqte xitay kommunist partiyisi tarixini tetqiq qilish jehette tonulghan, hazir teywende turuwatqan musteqil yazghuchi, siyasiy mulahizichi lin bawxu'a ependi ziyaritimizni qobul qilip, hazirqi xitay - teywen - tibet - Uyghur - amérika munasiwetliri heqqide mulahize élan qildi.

Xitay hazir amérika arqiliq teywenning musteqilliqini basmaqchi

Amérika - xitay munasiwiti heqqide, lin bawxu'a ependining qarishiche, xitay hazir amérikigha'teywenning musteqil bolush - bolmasliqi heqqide omum xelq awaz qoyushni élip barmasliq kérek' dep shert qoyup, amérika arqiliq teywenning musteqilliqini basmaqchi boluwatidu. Bu xitay - amérika munasiwetliridiki bir alahidilik.

Emeliyette teywen bir démokratik dölet, prézidént saylimi élip bérish, omum xelq awaz qoyush dégen nahayiti normal démokratik pa'aliyet, u zorawanliq heriket emes, emma xitay hökümiti teywen'ge 'zorawanliq qildi' dep töhmet chaplaydu, emeliyette xitay kommunist hökümiti özi zorawanliq guruhi, uning bashqilarni 'zorawanliq qildi' déyishi hergizmu put térip turalmaydu. Méning qarishimche, amérika eger teywende omum xelq awaz qoyushqa qoshulmighan teqdirdimu, xitayning teywen'ge qoral ishlitishige hergiz yol qoymaydu. Shunglashqa, hazirqi weziyette, amérikining 'kichik lachin' awi'amatka urushchi paraxotlar topining teywen etrapigha yéqinlishishi ejeplinerlik emes, belki shundaq qilishi kérek.

Teywen hazir tibetni qizghin qollawatidu

Teywen - tibet munasiwiti heqqide, lin bawxu'a ependining qarishiche, tibet hazirmu xitayning bir qismi, teywen téxi emes, bu teywen bilen tibetning oxshimaydighan yéri. Emma teywen bilen tibet oxshashla duch kéliwatqan mesile shuki, xitay hökümiti teywenningmu, tibetningmu musteqilliqigha, hetta aptonomiye yürgüzishigimu qarshi turuwatidu. Bundaq ehwal astida, teywen hazir tibetni qizghin qollawatidu, buni xitay keltürüp chiqardi. Chünki ézilgen xelqler haman bir - birini qollashqa mejbur.

Gerche dalay lama musteqil bolmaymiz, dep tursimu, xitay yenila uni 'musteqil bolmasliqqa wede bérishi kérek, teywenning musteqil bolmasliqighimu wede bérishi kérek' dewatidu. Bundaq shertni teywen'ge qoymay dala lamagha qoyghanliqi, bu bir yolsizliq! dalay lama xitayning bu shertini ret qildi. U teywen xelqning rayigha hörmet qilidu, teywenmu tibet xelqning rayigha hörmet qilidu. Teywende 3 ‏ - ayning 17 ‏ - künidin bashlap her küni kechte sham nurida tibetke muweppeqiyet tilesh pa'aliyiti boluwatidu, mana bu xelqning rayi. Emeliyette bu ikki elning xelqini xitayning adaletsizliki téximu yéqinlashturmaqta.

Xitay hökümiti tibetke qopalliq qiliwerse, bu Uyghurlardimu eks tesir peyda qilidu

Teywen - tibet - Uyghur munasiwiti heqqide, lin bawxu'a ependining qarishiche, xitay hökümiti tibetke, teywen'ge mushundaq qopalliq qiliwerse, bu Uyghurlardimu eks tesir peyda qilishi mumkin. Bu üch elning öz - ara hemkarliqini kücheytishi mumkin. Gerche buningdin kéyin Uyghurlarning qandaq heriket qollinidighanliqini tesewwur qilalmisammu, emma ularningmu qandaqla bolmisun bir xil shekil bilen xitay hökümitige qarita qarshiliq körsitidighanliqigha ishinimen.

Xu jintaw qaytidin re'is bolupla yene tibetni basturushqa kirishti

Lin bawxu'a ependi xu jintaw nimu tilgha aldi. Uning bayan qilishiche, 1989 ‏ - yili tibette qoralliq qisimlargha qomandanliq qilip tibetlerni basturghan xu jintaw hazir yene qaytidin re'is bolup saylandi, déyilgende, tibette yene basturush bashlandi. Hazirqi basturush tedbirliri burunqigha opmu - oxshash, belki téximu qattiq. Hazir yene téximu köp herbiy qisimlar tibetke kirdi. Bu‏ - ‏ - xu jintaw hoquq tutup tursila tibetni dawamliq basturidighanliqidin dérek béridu.

Xitay hökümitining hazir tibetke qollan'ghan tedbiri 4 ‏ - iyon weqesidiki bilen oxshash

Lin bawxu'a ependi tibet namayishi bilen 1989 ‏ - yilidiki 4 ‏ - iyon weqesini sélishturdi, uning qarishiche, xitayning zulumigha chidimighan tibet lamaliri namayishqa chiqti. Ularni kommunist partiye basturdi. Basturghandin kéyin ularmu qarshiliq körsetti. Toqunush bolghanda adem urush, hetta adem ölüsh weqesi kélip chiqmaydu dégili bolmaydu. Eslide xitay hökümiti terep qoralliq basturghan, adem öltürgen.

Yene bir terep qarshiliq körsetkendin kéyin yüz bergen weqeni bir tereplime halda élan qilip, özining qilghinini körsetmey, yene bir terepning qarshiliq qilghininila körsitip, weqeni astin - üstün qilip 'xenzu xelqini öltürdi' dep tibetlerge töhmet chaplawatidu. Xitay hökümiti özini 'basturushqa mejbur bolghan' qilip körsitiwatidu. Bu xitay hökümitining xuddi 4‏ - iyon weqeside qollan'ghan héle - neyrengliri bilen opmu - oxshash.

Xitay hökümiti talliwalghan yerlik emeldarlar nomus qilmaydighan yalghanchilar

Lin bawxu'a ependi xitay hökümitining tibetlerdin we Uyghurlardin qandaq shexsni tallap yétishtürgenliki heqqide toxtaldi. Xitay armiyisining broniwikliri, herbiyliri kochilarda oq chiqarghan körünüshlerni hemme adem éniq kördighu!‏ - ‏ deydu lin bawxu'a ependi mulahiziside, ‏ - ‏ tibetning aptonom rayon re'isi shamba pinso 'herbiy qisimlar tibette kucha süpürgen' dédi, ‏ - ‏ azadliq armiyining broniwikliri exlet mashinisimidi? bu kishi izar tartmay bundaq bimene geplernimu qilalidi. Kommunist partiye tibetlerdin, Uyghurlardin talliwalghan emeldarlar mushundaq bilimi töwen, méngisi yoq, söz tékistini yézip bermigende, özi söz qilsa, tanka bilen xelqni basturghanni kuchilarda taziliq qildi, deydighan bimena sözlerni qilidu, bu hazir xelq'araliq chaqchaqqa aylandi. Bir milletning rehbiri mushundaq ehwalgha chüshüp qélishi, bir échinishliq ehwal, bir millet mushundaq ademlerge tayinip qandaqmu aptonomiye yürgüzeleydu? bundaq kishiler peqet ghalcha bolalaydu, özige - özi xoja bolalmaydu, bundaq ehwal xongkongdimu bar. Mana bu xitay hökümiti aptonomiye yürgüzüwatqan jaylardiki paji'e. (Weli)