Xitay 2008 - yilliq olimpiktin ayrilip qalamdu?

• Muxbirimiz ekremning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Tibettiki heriket bésiqqan bolsimu, dunyaning her yéridikige oxshash, gérmaniyide tibetlikler we tibet herikitini himaye qilghuchilarning xitaygha qarshi heriketliri barghanséri yuqiri dolqun'gha kötürülmekte. Xitayning tibettiki namayishni qanliq basturghanliqigha naraziliq bildürüsh yüzisidin meydan'gha kéliwatqan bu qarshiliq heriketliri gérmaniye paytexti bérlinni merkez qilghan halda pütün gérmaniyige yéyilmaqta.

"Uyghurlargha erkinlik, xitaylar sherqiy türkistandin chiqip ketsun!"

Bügün gérmaniyidiki barliq gézit - jurnallar we téléwiziye qanallirining neziri tibettiki qanliq qirghinchiliq, tibet sergerdan hökümitining inkasi, tibetning tarixi hem xitayning 50 yildin buyan tibette élip barghan zorawanliq herikitige merkezleshken. Goya pütkül axbarat sahesi xitayning epti - beshirisini échishqa ortaq bel baghlighandek, xitaydiki zulumlarni, insan heqliri depsendichilikini keng pash qilmaqta. Her küni, her sa'et, her qanalda xitaydiki insaniyetsizlik hem tibet heqqidiki xewerler üzüldürmey bérilmekte. Gézitlarning her bir sanida tibetke a'it nechche parchidin xewer we maqalilar élan qilinmaqta. D u q ning teshebbusi bilen tibet herikitini himaye qilish yüzisidin meydan'gha chiqqan Uyghurlarning pa'aliyetlirimu kishilerning közlirige roshen chéliqmaqta.

3 - Ayning 18 - küni Uyghurlar we tibetliklerning gérmaniyining myunxén shehride élip barghan ikki qétimliq birleshme namayish xewiri shu küni téléwiziye qanallirida körsitilipla qalmay, 3 - ayning 19 - künidiki gézitlerdinmu keng yer aldi. Ay - yultuzluq kök bayraq tibet bayriqi bilen birge milyonlighan tamashibinlarning nezirige ulashti. Uyghurlarning "Uyghurlargha erkinlik, xitaylar sherqiy türkistandin chiqip ketsun!" dégendek shu'arliri kishilerning qulaq perdilirini chekti.

Gérmaniyide olimpikni bayqut qilish terepdarlirining nisbiti %80 tin éship ketti

Diqqetni tartidighini, 3 - ayning 18 - küni, gérmaniyidiki 1 - derijilik téléwiziye qanili bolghan a r d ning "xitay 2008 - yilliq olimpiktin ayrilip qalamdu?" namliq tepsili xewiridin ibaret. Mezkur qanal, téxi ikki hepte ilgirila "sayahet men`i qilin'ghan dölet" namliq ikki qisimliq höjjetlik filimni körsitip, tibetliklerning échinishliq teqdiridin etrapliq melumatlar bergen idi. Tibetni "dölet" dep atighan bu filim élan qilin'ghanda, lixasadiki qarshiliq heriketliri téxi bashlanmighan. "Xitay 2008 - yilliq olimpiktin ayrilip qalamdu?" namliq höjjetlik filimde bolsa, tibettiki gérman muxbirlirining paji'eler bilen tolghan neq meydandin yollighan xewerliri körsitilip, buninggha qoshumche halda 1989 - yili lixasadiki qirghinchiliq sélishturma qilin'ghan hemde tibetning hazirqi omumi weziyiti we xitay qizil armiyisining tibetni istila qilghan chaghdiki körünüshliri, tibet medeniyitining weyranchiliqqa uchrash ehwalliri tepsili tonushturulghan.

"Xitay 2008 - yilliq olimpiktin ayrilip qalamdu?" namliq höjjetlik filimde algha sürülgen idiye, xitayning 2008 - yilliq olimpik musabiqisini ötküzüsh salahiyitidin künséri mehrum boliwatqanliqini ispatlashtin ibaret bolup, delil ornida xitaydiki zulumning barliq türliridin uchurlar körsitishke tirishqan.

Xitayning gherbiy rayonliridiki mustemlike astida yashawatqan Uyghurlar we tibetliklerning éghir heqsizliqlardin qutulalmaywatqanliqi otturigha qoyulghan. Shuning bilen birge, gérmaniyining her qaysi gézit - jurnalliri we téléwiziye qanallirida yolgha qoyuliwatqan "2008 - yilliq béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilish" heqqidiki ray sinashning xitay üchün paydisiz netijilerni otturigha chiqiriwatqanliqi körsitilgen. Melumatta bildürülishiche, gérmaniyining bezi orunliridiki ray sinashta 2008 - yilliq béyjing olimpik musabiqisini bayqut qilish terepdarlirining nisbiti %80 tin éship ketken.

Bu filimge pikir qatnashturghan gérmaniyidiki xitay ishliri mutexessisliri, xitaydiki barliq bextsizlikni kommunistik partiye we uning mustebit hökümranliqi keltürüp chiqiriwatqanliqini, bu qétimqi xitaydiki olimpik musabiqisigha qarshi xelq'araliq bésimning ilgiri héchqandaq bir döletning béshigha kélip baqmighanliqini, qarshiliqlarning bundin kéyin yenimu küchiyishi mumkinlikini tilgha alghan.

Gérmaniyide xitaygha qarshi dolqun

Gérmaniyidiki xitay konsulxanisigha bésip kirish weqesining dawringi, her qaysi ölkilerde dawam qiliwatqan naraziliq namayishliri, tibetni qollash we xitayni jazalash toghrisida bashlan'ghan memliket xaraktérlik imza toplash pa'aliyiti, olimpikni bayqut qilish yüzisidin yolgha qoyulghan ray sinash, gérmaniyining yuqiri derijilik hökümet xadimlirining béyjingni eyiblep, olimpikni bayqut qilish pikirlirini dawam qilishi hem dalay lamaning gérmaniyidiki muritlirining her türlük janliq pa'aliyetliri, bügün pütün gérmaniye xuddi tibet mesilisige barliqini atighandek bir weziyetni namayen qilmaqta. Téximu jelip qilarliqi, metbu'atlarda "tibet" dégen atalghu yer alghan jayda, "Uyghur" dégen nam özini körsetmekte. (Ekrem)