Aliy mekteplerge qobul qilinishtiki nomur chékidiki perq bikar qilnmaqchi


2004.12.15

Uyghur aptonum rayonidiki xitay hökümet we ma'arip tarmaqliri , 2005 - yilidin bashlap xitay bolmighan millet oqughuchiliri bilen xitay oqughuchilarning aliy mektepke qobul qilinishtiki nomur chéki perqini bikar qilmaqchi bolghan . Xitay hökümitining ma'aripni omumi yüzlük xitaychilashturush siyasitige mas halda otturigha chiqarghan bu yéngi qarari, Uyghurlarda endishilerni qozghimaqta .

Xitaylashturush tizlitilmekte

Bir nechche yildin buyan yeni yéngi esir kirishi bilen Uyghur élining ma'aripidiki özgirishler tolimu gewdilik bolmaqta , yeni xitay hökümiti özi belgiligen az sanliq milletler ma'aripi we til medeniyiti heqqidiki qanun hem siyasetlirige pütünley özgirish kirgüzmekte.

Xitay hökümitining ma'arip heqqide ochuq élan qilip kéliwatqan qararliridin melum bolghandek nöwette Uyghur milliy ma'aripi pütünley xitaychilashturush qedimini tézletmekte.

Shinxu'a axbarat agéntliqining düshenbe Uyghur aptonum rayonluq hökümet we ma'aripqa alaqidar tarmaqlardin ige bolghan axbaratigha qarighanda , xitay hökümiti bu yildin bashlap xitay oqughuchilar bilen az sanliq millet oqughuchilirining aliy mekteplerge qobul qilinish nomur chéki perqinimu bikar qilishni qarar qilghan bolup ,ular pilanida bu perqni 15 yil ichide qedemmu qedem pütünley bikar qilidiken.

Ma'aripni xitaylashturushni küchiyiwatqanliqining bishariti

Yillardin béri xitay ma'arip qanunining 42 we 43 - maddilirigha asasen, aliy mekteplerge imtihan bergen, xitay bolmighan oqughuchilar xitay oqughuchilardin 100 nomurdin 150 nomurghiche töwen nomur chéki perqi bilen, aliy mekteplerge qobul qilinip kelgen .Bu tedbir xitay hökümitining xitaydiki xitay bolmighan milletlerningmu aliy mekteplerge qobul qilinish nisbitini tengshesh we ularning ottura mekteplerde xitay oqughuchilargha qarighanda bilim élish we matériyal körüsh shara'itining cheklimilerge uchraydighanliqi qatarliqlarni közde turup békitken étiwar bérish siyasiti idi .

Nöwette xitay hökümitining az sanliq millet oqughuchilirigha qaratqan bu étiwar bérish siyasitining bikar qilinmaqchi ikenliki heqqide shinxu'a tor bétidiki xewerdin ashkarilinishiche , xitay da'iriliri bu qararni Uyghur élida élip bériliwatqan xitaychilashturush ma'arip siyasitining ünümini mu'eyyyenleshtürgen asasta chiqarghan bolup, ularning körsitishiche , Uyghur élide milliy bashlan'ghuch mekteplerning 1 - yilliqidin bashlap xitay tili dersi tesis qilghandin bashqa, barliq milliy oqutquchilarmu asasen xitayche ders ötüshke terbiyiliwatqachqa we xitaychilashturush ma'aripi nahayiti téz tereqqiy qiliwatqan bolghachqa, xitay oqughuchilar bilen az sanliq millet oqughuchilirining aliy mektepke qobul qilinish nomur chékidiki bu xil perqni bikar qilishqa bolidiken .

Uyghurlar qandaq qaraydu?

Ularning qarishiche milliy we xitay oqughuchilarning aliy mekteplerge qobul qilinish nomur chékidiki bu perq xitay bolmighan oqughuchilarning tiriship öginish aktipchanliqigha tesir yetküzidiken.

Emma Uyghurlar "xitayning milliy ma'aripqa qarita chiqarghan bu yéngi qarari, Uyghur oqughuchilarning aliy mekteplerge qobul qilinish nisbitining zor derijide töwenlishige sewep bolush bilen birge, Uyghurlarni xitaylashturush ma'aripigha amalsiz maslishishqa mejbur qilidu" dep qarimaqta.

Bu heqte radi'omizgha téléfon ulighan bir Uyghur naraziliqni ipadilep, buning Uyghur oqughuchilargha nahayiti chong bésim élip kélidighanliqini, buning Uyghurlargha xitay tili ögitish arqiliq, Uyghurlarni xitaylashturush qedimini tizlitishni meqset qilghanliqini éytti.

Xitay ölkisidiki melum aliy mektepte oquwatqan bir Uyghur oqughuchi , buningdin kéyin aliy mekteplerge imtihan béridighan Uyghur oqughuchilargha xitaylargha oxshash nomur ölchimide telep qoyulsa , öz ana tili emes belki xitay tilida ders alghan oqughuchilarghimu heqsizlik bolidighanliqini ipadilep, buning üchün Uyghur ziyaliyliri we munasiwetlik kadirlarning xitay hökümitige naraziliq pikirlirini bérishini ümid qilidighanliqini bildürdi. U bu heqte mundaq dédi:

Uyghur éli we chet'ellerdiki ma'aripchilar bu mesilige qandaq qaraydu? buning tepsilatini bu programmimizning dawamidin anglang.

Dawamini anglang xitayning milliy ma'aripqa qaratqan yéngi siyasiti Uyghurlarning naraziliqini qozghimaqta

© 2004 Radio Free Asia

Munasiwetlik maqalilar

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.