Хитай тибәт раһибиға берилгән өлүм җазасини бикар қилиши мумкин

Хитай даирилириниң шинхуа агентлиқи пәйшәнбә күни бәргән хәвиридә көрситилишичә, тибәт раһиби тензен ренпучи туриватқан түрминиң бир нәпәр хадими, тензенниң түрмә бәлгилимилиригә аңлиқ риайә қилип, йеңи җинайәт садир қилмиғанлиқини, шуңа униң түрмидики ипадисиниң яхши болиши сәвәблик, сичуән өлкилик алий сот мәһкимисиниң тензенниң өлүм җазасини икки йил кечиктүрүп иҗра қилиш вақти тошқанда, андин униң делосини қайта тәкшүрүп бекитидиғанлиқини мәлум қилған. Шу сәвәбтин ройтерс ахбарат агентлиқи бу тибәт раһибиниң 1 - айниң 26 - күни йәни кечиктүрүп иҗра қилиш вақти тошқанда җинайитиниң йәңгиллитилиши мумкинликини пәрәз қилди.

Әң муһим мәсилә

Хәлқара тибәт һәрикитиниң дериктори бучуң сериң (Bhuchung K. Tsering) Бу һәқтә радиомизниң зияритини қобул қилип, уларниң юқиридики хәвәргә еһтиятчанлиқ билән қарши елиш позитсийиси тутидиғанлиқини билдүрди. У мундақ деди:

Биз, хитай һөкүмитиниң немә үчүн уни бундақ виҗдансизларчә җайлашқа урунғанлиқини билмидуқ

"Әгәр бу хәвәр раст болса, бу әлвәттә һөкүмәт басқан қарши елишқа тегишлик бир қәдәм болиду. Һәмдә бу тибәт хәлқиғә тензен ренпучини қутқузуш үчүн елип барған тиришчанлиқлириниң зая кәтмикәнликәнликини һес қилдуриду. Лекин тензенгә берилгән җаза һәқиқәтән йәңгиллитилгән тәғдирдиму, биз буниң билән мәсилә пүтүнләй һәл қилинди дәп қаримаймиз. Бу йәрдики әң муһим мәсилә, тибәт раһиби тензен үстидин ечилған сот адил болдиму-йоқ?

Сот адил болмиған

Бучуң сериң сөзидә йәнә, гәрчә хитай һөкүмити тензен ренпучини партлаш садир қилған баш җинайәтчиләрниң бири дәп әйиблигән болсиму, әмма буниңға һечқандақ испат көрситип берәлмигәнликини әскәртип, сорақ қилиш вә сот ечиш җәряниниң пүтүнләй йепиқ һаләттә елип берилғанлиқини, һәтта һечкимниң тензенниң сотта өзини ақлиғидәк пурсити болған яки болмиғанлиқини билмәйдиғанлиқини билдүрди. Хитайдики бәзи зиялиларму сотқа чиқип тензенни ақлашни тәләп қилған болсиму, әмма бу хитай һөкүмити тәрипидин қобул қилинмиған.

У бир ақкөңүл адәм еди

Хәлқара тибәт һәрикитиниң дериктори бучуң сериң радиомизға, тибәт раһиби тензенниң наһайити ақ көңүл яхши бир киши икәнликини, һәмдә униң хәлқләр арисида чоң абройға игә икәнликини билдүрди. У мундақ деди:

"Тензен ренпучи, далай лама тәрипидин ламалиқ унвани берилгән киши. Униң бу шан-шәрәпкә еришиши, униң тибәт җәмийити үчүн көп яхши ишларни қилғанлиқи вә хәлқләрниң иқитсадий вә мәниви җәһәттики еһтияҗиға көңүл бөлгәнликидин болди. У йәнә, тибәт вә хитайлар арилишип олтурақлашқан районлардиму юқири абройға игә. Биз, хитай һөкүмитиниң немә үчүн уни бундақ виҗдансизларчә җайлашқа урунғанлиқини билмидуқ."

Хәвәр ишәнчлик болиши мумкин

Лондондики тибәт учур ториниң баянатчиси додин бу һәқтә тохтилип, тибәт раһибиға берилгән җазаниң йениклитилиши һәққидики хәвәрниң ишәнчлик болиши мумкинликини билдүрди. У мундақ деди:

"Һөкүмәт тензенниң җазасини йениклитишни техи очуқ җакарлимиған болғачқа, бу йәнила бир ениқ болмиған дело. Әмма түрмә хадиминиң қилған сөзлири икки һәптә болмай хитай мәтбуатлирида арқа-арқидин нәччә қетим елан қилинди. Мениңчә буниңдин хитай һөкүмитиниң униң җазасини йәңгиллитиши мумкинликини көрүвелишқа болиду".

Додин йәнә, хитайниң бундақ қилишиниң мәнтиқиғә сиғидиғанлиқини көрситип мундақ деди:

"Хитай һөкүмитиниң һәммидин хушал болидиғини, тензен ренпучини өлтүрүш әмәс, бәлки уни рәсмий йосунда очуқ һалда гунаһини тонутуш. Һөкүмәт тензенни бир қанунсиз сиясий гуруппиниң башламчиси қилип көрсәтмәкчи. Әгәр хитай уни етивәтсә, тензен униң қоллиғучилири алдида қәһриман болуп қалиду-дә. Әлвәттә һөкүмәт бу нәтиҗини халимайду."

Додин сөзидә йәнә, хитай даирилириниң хелидин бери чәтәл һөкүмәтлири вә хәлқаралиқ тәшкилатларға, тибәт раһибиниң пушайман қилғанлиқини тәкитләватқанлиқини билдүрди. Шундақла фирансийә ахбарат агентлиқиниң хәвиридә көрситилишичә, хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси коңчуән җүмә күни америка кеңәш палатаси сунған тибәт раһибини қоюп бериш қарарини рәт қилған. Шундақла у бу мәсилиниң террорчилиққа четилған хитайниң дөләт ичи мәсилиси икәнликини тәкитлигән.(Пәридә)