Xitay tibet rahibigha bérilgen ölüm jazasini bikar qilishi mumkin


2004.12.31

Xitay da'irilirining shinxu'a agéntliqi peyshenbe küni bergen xewiride körsitilishiche, tibet rahibi ténzén rénpuchi turiwatqan türmining bir neper xadimi, ténzénning türme belgilimilirige angliq ri'aye qilip, yéngi jinayet sadir qilmighanliqini, shunga uning türmidiki ipadisining yaxshi bolishi seweblik, sichu'en ölkilik aliy sot mehkimisining ténzénning ölüm jazasini ikki yil kéchiktürüp ijra qilish waqti toshqanda, andin uning délosini qayta tekshürüp békitidighanliqini melum qilghan. Shu sewebtin roytérs axbarat agéntliqi bu tibet rahibining 1 - ayning 26 - küni yeni kéchiktürüp ijra qilish waqti toshqanda jinayitining yenggillitilishi mumkinlikini perez qildi.

Eng muhim mesile

Xelq'ara tibet herikitining dériktori buchung séring (Bhuchung K. Tsering) Bu heqte radi'omizning ziyaritini qobul qilip, ularning yuqiridiki xewerge éhtiyatchanliq bilen qarshi élish pozitsiyisi tutidighanliqini bildürdi. U mundaq dédi:

Biz, xitay hökümitining néme üchün uni bundaq wijdansizlarche jaylashqa urun'ghanliqini bilmiduq

"Eger bu xewer rast bolsa, bu elwette hökümet basqan qarshi élishqa tégishlik bir qedem bolidu. Hemde bu tibet xelqighe ténzén rénpuchini qutquzush üchün élip barghan tirishchanliqlirining zaya ketmikenlikenlikini hés qilduridu. Lékin ténzén'ge bérilgen jaza heqiqeten yenggillitilgen teghdirdimu, biz buning bilen mesile pütünley hel qilindi dep qarimaymiz. Bu yerdiki eng muhim mesile, tibet rahibi ténzén üstidin échilghan sot adil boldimu-yoq?

Sot adil bolmighan

Buchung séring sözide yene, gerche xitay hökümiti ténzén rénpuchini partlash sadir qilghan bash jinayetchilerning biri dep eyibligen bolsimu, emma buninggha héchqandaq ispat körsitip bérelmigenlikini eskertip, soraq qilish we sot échish jeryanining pütünley yépiq halette élip bérilghanliqini, hetta héchkimning ténzénning sotta özini aqlighidek pursiti bolghan yaki bolmighanliqini bilmeydighanliqini bildürdi. Xitaydiki bezi ziyalilarmu sotqa chiqip ténzénni aqlashni telep qilghan bolsimu, emma bu xitay hökümiti teripidin qobul qilinmighan.

U bir aqköngül adem édi

Xelq'ara tibet herikitining dériktori buchung séring radi'omizgha, tibet rahibi ténzénning nahayiti aq köngül yaxshi bir kishi ikenlikini, hemde uning xelqler arisida chong abroygha ige ikenlikini bildürdi. U mundaq dédi:

"Ténzén rénpuchi, dalay lama teripidin lamaliq unwani bérilgen kishi. Uning bu shan-sherepke érishishi, uning tibet jem'iyiti üchün köp yaxshi ishlarni qilghanliqi we xelqlerning iqitsadiy we meniwi jehettiki éhtiyajigha köngül bölgenlikidin boldi. U yene, tibet we xitaylar ariliship olturaqlashqan rayonlardimu yuqiri abroygha ige. Biz, xitay hökümitining néme üchün uni bundaq wijdansizlarche jaylashqa urun'ghanliqini bilmiduq."

Xewer ishenchlik bolishi mumkin

Londondiki tibet uchur torining bayanatchisi dodin bu heqte toxtilip, tibet rahibigha bérilgen jazaning yéniklitilishi heqqidiki xewerning ishenchlik bolishi mumkinlikini bildürdi. U mundaq dédi:

"Hökümet ténzénning jazasini yéniklitishni téxi ochuq jakarlimighan bolghachqa, bu yenila bir éniq bolmighan délo. Emma türme xadimining qilghan sözliri ikki hepte bolmay xitay metbu'atlirida arqa-arqidin nechche qétim élan qilindi. Méningche buningdin xitay hökümitining uning jazasini yenggillitishi mumkinlikini körüwélishqa bolidu".

Dodin yene, xitayning bundaq qilishining mentiqighe sighidighanliqini körsitip mundaq dédi:

"Xitay hökümitining hemmidin xushal bolidighini, ténzén rénpuchini öltürüsh emes, belki uni resmiy yosunda ochuq halda gunahini tonutush. Hökümet ténzénni bir qanunsiz siyasiy guruppining bashlamchisi qilip körsetmekchi. Eger xitay uni étiwetse, ténzén uning qollighuchiliri aldida qehriman bolup qalidu-de. Elwette hökümet bu netijini xalimaydu."

Dodin sözide yene, xitay da'irilirining xélidin béri chet'el hökümetliri we xelq'araliq teshkilatlargha, tibet rahibining pushayman qilghanliqini tekitlewatqanliqini bildürdi. Shundaqla firansiye axbarat agéntliqining xewiride körsitilishiche, xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi kongchu'en jüme küni amérika kéngesh palatasi sun'ghan tibet rahibini qoyup bérish qararini ret qilghan. Shundaqla u bu mesilining térrorchiliqqa chétilghan xitayning dölet ichi mesilisi ikenlikini tekitligen.(Peride)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.