Б д т назарәтчиси хитайни сақчи вә түрмә сестимисини өзгәртишкә чақирди

Өткән йили 11 - айда уйғур аптоном райониниң мәркизи үрүмчи қатарлиқ җайлардики түрмиләрдә тәкшүрүш елип барған б д т ниң тән җазаси тәкшүрүш бойичә алий дәриҗилик әмәлдари монфрид новак, бейҗиң даирилирини хитайниң сақчи вә әдлийә сестимисида үзүл -кесил өзгәртиш елип берип, хитайда омумйүзлик елип бериливатқан тән җазасини азайтишқа чақирди. Шуниң билән биргә манфрид новак тәкшүрүш доклатида, бейҗиң даирилиридин кишиләргә иқтисади вә зораванлиққа четилмиған дилолар сәвәбидин өлүм җазаси беришни тохтитишни тәләп қилған.

Доклатта хитайни сөз әркинлики вә диний ибадәт һоқуқини тинч йоллар билән қолланғанлиқи үчүн түрмигә ташланған кишиләрни қоюп беришкә чақирди. Новак, өткән йили 11- айда бейҗиң, лхаса вә үрүмчи қатарлиқ шәһәрләрдә тәкшүрүш елип елип барғандин кейин, тән җазасиниң хитайда омумйүзлик йолға қоюливатқанлиқини җакарлиған. Лекин хитай ташқий ишларминистирлиқи, бир қанчә түрмини тәкшүрүпла бу хуласиға келишкә болмайдиғанлиқини илгири сүрмәктә.

Новак бейҗиң, лхаса, үрүмчи қатарлиқ җайларда 30 нәпәр мәһбус вә тутқунлар билән сөһбәт елип барған. Бу хитай һөкүмитиниң б д т назарәтчи әмәлдарини тунҗи қетим хитай түрмилиридә тәкшүрүш елип беришиға йол қоюши болуп һесаблиниду. Новакниң шу қетимқи тәкшүрүшкә асасән һазирлиған доклати б д т кишилик һоқуқ комитетиниң тор бетидә елан қилинди. Доклатта, гуманлиқ унсурларға тән җазаси бериш вә иқрар қилдуруш хитай әдлийә сестимисидики омумйүзлик мәвҗут әһвал, дәп тәкитләнгән.

Новакниң доклатта әскәртишичә, гәрчә хитай һөкүмити униң мәһбуслар билән тәнһа сөһбәт елип беришиға йол қоюшқа вәдә қилған болсиму, әмма у сөһбәт җәрянида мәһбусларниң "қорқуватқанлиқини вә өзини елип қечиватқанлиқини рошән дәриҗидә байқиған." Манфрид новак, хитайда тәкшүрүш елип бериштин сәл илгири өткән йили 10 - айда б д т ниң җәнвәдики йиғин залида уйғур кишилик һоқуқи вә демократийә һәрикитиниң рәһбири рабийә қадир билән көрүшкән иди. (Әркин)