Xitayda kishilik hoquq weziyitini künséri nacharlashmaqta
2008.01.19
En'giliyide chiqidighan dangliq "guwardiyan" gézitide élan qilin'ghan bir maqalide, xitay hökümitining 2008- yilliq olimpik tenheriket yighinigha sahibxaniliq qilish hoquqi béyjinggha bérilgende, kishilik hoquqning xitaydiki weziyitini yaxshilash toghrisida xelq'ara jama'etke bergen wedisige emel qilmighanliqi, hetta weziyetning téximu nacharlishiwatqanliqi, tekitlen'gen.
17-Yanwar küni élan qilin'ghan mezkur maqalide, xitay hökümitining bolupmu, pikir erkinliki we metbu'at erkinlikige qaratqan bésimining téximu kücheygenliki, weziyetning 1980- yillardikidinmu nacharlashqanliqi, burun xitay yazghuchiliri we sha'irlirining belgilik mesililerni tilgha élishi cheklen'gen bolsa nöwette, tilgha élishi cheklen'gen témilarning sani tolimu köpeygenliki eskertilgen.
Maqalide, xitaydiki Uyghur we tibet qatarliq azsanliq millet yazghuchiliri üstidiki bésimning téximu éghir ikenliki , Uyghur we tibetlerning medeniy we ijima'i hoquqliri qatarliq mesililer, xitayda qelem tewritishke bolmaydighan mesililer ning eng aldinqi sépida orun alghanliqi we bu mesililer üstide pikr bayan qilghanlarning qattiq jazagha uchrawatqanliqi, tekitlen'gen.
Maqalide, " yawa kepter" namliq qisqa hékaye yazghanliqi üchün, xitay da'iriliri teripidin 10 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan, Uyghur sha'ir we yazghuchisi nurmemet yasin alahide tilgha élin'ghan. Maqalide, xitay da'irilirining nur memet yasinning hékayisida bayan qilin'ghan weqelikni, xitay hökümitining Uyghur élidiki hakimiyitini tenqid qilish dep, tebir qilghanliqi eskertilgen.
Munasiwetlik maqalilar
- Gollandiyidiki olimpik we kishilik hoquq mesilisi heqqidiki yighin xitayni bi'aram qildi
- Xitay amérikining kishilik hoquqi sahesidiki tenqidini ret qildi
- Yawropa parlaménti xitaydin siyasiy mehbuslarni qoyup bérishni telep qildi
- En'giliye bash ministiri browin xitay we hindistan'gha qaratqan ziyaritini bashlidi
- Gollandiye tashqi ishlar ministirlikining béyjing olimpikini bayqut qilish yumulaq üstel yighinida Uyghur mesilisi diqqetni tartti
- Yéqindin buyan xitayning kishilik hoquq xatirisi, adettin tashqiri diqqetke sazawer bolmaqta
- Xelq'ara saqchi: térrorchilar béyjing olimpik yighinigha hujum qilishni pilanlighan bolushi mumkin
- Yawropa parlaménti xelq'ara olimpik komitétini kishilik hoquqi mesiliside xitaygha bésim ishlitishke chaqirdi
Köp körülgen xewerler
RFA
- Ürümchidiki meshhur bina—“Rabiye qadir soda sariyi” ning chéqiwétilgenliki delillendi
- Nuri türkel: “Amérikaning anamni ekélishini Uyghurlargha körsitiwatqan ghemxorluqining ipadisi, dep qaraymen”
- “Uyghur sen'et körgezmisi” ge yandashqan Uyghur qirghinchiliqi muhakime yighini bashlandi
- Kanada hökümitining on ming Uyghurni orunlashturushining tunji qedimi muweppeqiyetlik bésildi
- Rishat abbas amérika dölet mejliside Uyghur tili, medeniyiti we yazma xatirisini qoghdashqa téximu köp iqtisad ajritishqa chaqirdi