Fladélfiye tekshürgüchisi géziti: xitayda kishilik hoquq yenila nazuk mesile

Amérikida chiqidighan " fladélfiye tekshürgüchisi" géziti seyshenbe küni xitayning kishilik hoquq weziyiti toghrisida maqale élan qilip, xitayda az dégende ayallar - balilar etkeschiliki, diniy erkinlik we eydiz késelliki qatarliq 3 mesile jiddi diqqet qilishqa tégishlik saheler, dep körsetti.

Xelq'ara ammiwiy sehiye mutexessisi sizar chélala teripidin yézilghan maqalide, bu mesililerning Uyghur we tibet aptonom rayonlirida pewqul'adde éghir ikenliki tekitlen'gen. U, " xitayning shinjangda musulman Uyghurlargha basturush siyasi yürgüziwatqanliqi hemmimizge melum. Türkiy tilida sözlishidighan 8 milyon etrapidiki bu millet, axiriqi 10 yilda bir milyondin artuq xitay köchmenlirining rayon'gha kélip olturaqlashqanliqigha qarimay, öz medeniyet kimlikini saqlap qélish üchün musheqqetlik küresh qilmaqta" deydu.

Sizar chélalaning tekitlishiche, ayallar etkeschiliki xitayda eydiz qatarliq yuqumluq késellerning jinsiy yollar bilen tarqilishini téximu kücheytmekte. U, "xitay hökümitining eydiz aktiplirigha tutqan kontrol qilish we tehdit sélish siyasiti kishilik hoquq saheside kishini endishige salidighan yene bir mesile" dégen. Uning agahlandurushiche, "xitay eydiz wirusining kéngiyish tehtidige duch kelmekte. Eger buni kontrol qilmisa uzun'gha barmay partlash xaraktérlik aqiwetke qélishi mumkin".

U yene xitayning diniy ishlarni bashqurush belgilimisini tenqidligen. Sizar chélala," xitay hökümiti diniy ishlarni bashqurush belgilimisi qatarliq siyasetler arqiliq diniy erkinlikni boghmaqta. Xitay asasi qanuni puqralarning diniy erkinlikini étirap qilsimu, emma diniy ishlar belgilimisi boyiche xitayda peqet beshla din hökümet teripidin étirap qilin'ghan" deydu. Xitay Uyghur aptonom rayonida ottura - bashlan'ghuch, aliy mektep oqughuchiliri we dölet kadirlirining namaz oqush, roza tutush we hejge bérishini chekligen. (Erkin)