Amérikidiki prézidént saylimida munazire qiliniwatqan amérika -xitay munasiwetliri mesilisi

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérikidiki prézidént saylimi hazir prézidéntliqqa namzat körsitish basquchida turuwatidu. Bu qétimqi saylamda körsitilgen prézidént namzatliri ichide ayal we az sanliq milletning bolghanliqi amérika tarixidiki bir yéngiliq bolghachqa, bu weqe pütün dunyaning déqqitini burunqi yillarda körülüp baqmighan derijide özige jelip qildi. Amérika puqralirining saylamgha qatnishish nésbitimu 2004 ‏- yilidiki saylamgha qarighanda ikki hesse köp boldi. Bu qétimqi saylamdiki yene bir chong alahidilik shuki, oxshimighan partiyidin körsitilgen prézidént namzatlirining hemmisi amérikining kelgüsidiki tashqi siyasiti qandaq bolidighanliqi heqqide özining tepsiliy teshebbusini otturigha qoydi we öz-ara jiddiy munazire qilishti. Bu munaziride amérika -xitay munasiwiti mesilisi prézidént namzatliri jiddiy munazire qiliwatqan muhim noqtilarning biri bolup qaldi. Buning tepsilatini töwende muxbirimiz weli anglitidu.

Amérikidiki prézidént saylimida munazire qiliniwatqan amérika -xitay munasiwetliri mesilisi

Amérikida her qaysi uchur wastiliri neq meydandin bergen xewerlerge asaslan'ghanda, amérikida dawamlishiwatqan prézidént saylimi hazir prézidéntliqqa namzat körsitish basquchida.1 ‏- Ayning 3 ‏- küni, amérikining ayowa shitatida tunji daghdugha bashlan'ghandin kéyin, 24 shtat saylam qaynimigha kirdi. Bu saylam daghdughisi 2 ‏- ayning 5 ‏- küni kaliforniya shtatida yuqiri pellige kötürüldi.

Ikki partiyining eng axirqi prézidént namzati téxi meydan'gha kelmidi

Namzatlarning awazgha érishish ehwalidin qarighanda, démokratlar partiyisi körsetken namzatlarning saylam daghdughisi nahayiti chong, emma namzatlarning awazgha érishish nésbitide téxiche chong perq shekillenmidi, shunglashqa bu partiyidin téxiche axirqi prézidént namzati meydan'gha kelmidi. Jumhuriyetchiler partiyisi körsetken namzatlarning saylam daghdughisi deslepte kichik bashlinip barghanséri chongaydi. Hazir ularning awazgha érishish nésbitide chong perq shekillinip, uningda axirqi prézidént namzati meydan'gha chiqishqa yéqinlashti.

Prézidéntliqqa ayallardin we az sanliq millettin namzat körsitilgenliki amérika tarixidiki bir yéngiliq

Amérikining bu qétimqi prézidént saylimida körsitilgen prézidént namzatliri ichide, hélari kilinton xanimdin ibaret ayal namzat we barek obama din ibaret amérikida nopus sani az bolghan qaratenlik namzatning bolghanliqi amérika tarixidiki bir yéngiliq bolup hésablinidu. Bu weqe pütün dunyaning déqqitini burunqi yillarda körülüp baqmighan derijide özige jelip qildi. Amérika puqralirining saylamgha qatnishish nésbitimu 2004 ‏- yilidiki saylamgha qarighanda ikki hesse köp boldi.

Xelq kimning si'aset -tedbirlirini muwapiq dep qarisa shu namzatqa awaz bermekte

Bu qétimqi saylamda, oxshimighan partiyidin körsitilgen prézidént namzatlirining hemmisi amérikining kelgüsidiki tashqi siyasiti qandaq bolidighanliqi heqqide, amérikidiki iqtisadiy mesililerni qandaq bir terep qilidighanliqi, dölet puqralirining saghlamliq sughurtisi we ma'arip siyasiti jehetlerde dölet puqralirini qandaq kapaletke ige qilidighanliqi heqqide özlirining tepsiliy teshebbusilirini otturigha qoydi we mesililer buyiche öz-ara jiddiy munazirileshti. Xelq kimning si'aset -tedbirlirini muwapiq dep qarisa shu namzatqa awaz bermekte.

Namzatlar xitayning bash kötürüsh siyastidin éhtiyat qilidu

Amérika awazining bayan qilishiche, bu qétim prézidéntliqqa körsitilgen namzatlar jiddiy munazire qiliwatqan muhim noqtilarning biri ‏ amérika -xitay munasiwiti mesilisi boldi.Namzatlarning ichide meyli u qaysi partiyidin bolsun, xitay bilen bolghan munasiwette, xitayning 'bash kötürüsh' siyasitidin éhtiyat qilidighanliqini ipadilimigen birmu namzat yoq.

Jumhuriyetchi prézidént namzati john mkkeyn xitaydin endishe qilmaydu

Amérika awazining xewerqilishiche, jumhuriyetchiler partiyisidin körsitilgen prézidént namzati john mkkeyn amérika déngiz armiyi'isning généralliridin bolghan, wéytnam urushida esirge élinip, wéytnam türmiside qattiq qéyin-qistaqqa élinip, birinchi qol matériyalgha ige bolghan kishi bolup, uchur wastiliri uni eng tejribilik déplomat, dep qaraydu. U réqabet bayanatida, eger prézidént bolup saylansa, béyjing hökümiti bilen bolghan munasiwetni köp jehettin qanat yayduridighanliqini, teywen boghuzi mesilisini söhbet bilen hel qilidighanliqini, eger teywen tehditke uchrisa, uning özini qoghdishigha yardem biridighanliqini jakarlidi.

‏-‏ Xitayning derijidin tashqiri dölet bolmaqchi ikenlikini bilimz, ‏-‏ deydu mkkeyn ependi köpchilik hazir éhtiyat qiliwatqan xitayning 'bash kötürüsh' siyasiti heqqide toxtalghanda, ‏-‏ emma , xitayning dunya éqimigha qandaq obraz bilen kiridighanliqi bu bir mesile. Tinch yol bilen kirse özi üchün paydiliq, emma xitay bezide, xuddi özining alem boshluqida bashqa döletlerningki bilen birge turuwatqan sün'i hemrahini étip chüshüridighan tolimu axmiqane ish qilip qoyidu, uning teywen'ge qollan'ghan wastilirimu aqilaniliq emes, amérika dunyada ijad qilish küchi we réqabet küchi eng küchlük import we ikisport döliti. Amérika özining eqliy mülkini qoghdiyalaydu, buni dunya soda teshkilati arqiliq ishqa ashuridu.

‏- Men 'gugul shirkiti'ni ziyaret qilghanda, ‏- deydu mkkeyn, ‏-‏ bu shirkette dunyadiki eng eqilliq ziyaliylar ishlewatqanliqini kördüm. Amérikining pen-ilimde haman üstünlükni igilep turidighanliqigha 100%ishinimen, xitaydin endishe qilishning hajiti yoq.

Xewerde bayan qilinishiche, bundaq köz qarash amérikididiki asasiy éqim we konsérwatiplarning köz qarishi. Yene bir jumhuriyetchi prézidént namzati mkromnéyning réqabet küchimu yuqiri örlewatidu.

Démokratchi prézidént namzati hélari kilinton xanim we barek obamalarning réqabet küchi nahayiti yoqiri

Bu qétimqi saylamda démokratlar partiyisidin prézidént namzatliqigha körsitilgen hélari kilinton xanimning réqabet küchi nahayiti yoqiri. U amérikidiki konsérwatip köz qarashlardin endishe qilidu. Belki xitayning 'bash kötürüsh' siyasitini amérika üchün eng chong tehdit, eger xitayning meblighige tayansa, amérikining iqtisadiy eng chong ziyan'gha uchraydu, dep qaraydu.

Saylamda awazgha érishish nésbiti klinton xanimgha yétiship qéliwatqan yene bir démokratchi prézidént namzati barek obama ependi bolsa, xitayning iqtisadining janlinishi we siyasiy jehette bash kötürüshi asiya üchün yéngi tereqqiyat we pursetlerni élip kélidu, emma amérika üchün we asiyadiki bashqa döletler üchün tehdit bolidu, qaraydu.

Xitaydin kélip yerleshken puqralarning saylamdiki roli

B b s ning bayan qilishiche, amérikida qara tenlik puqralar we spanche sözleydighan puqralardin qalsa, xitay köchmenlirimu kündin -kün'ge nopusi köpiyiwatqan jama'et. Bularning köpünchisi démokratlar partiyisining prézidént namzatlirini qollaytti. Amérikida yéinqi yillarda 'töligen bajqa qarap pénsiye puli bérish' siyasiti (amérikigha yerleshkenler bilen ularning köchürüp kelgen ata-anilirigha perqliq mu'amile qilish siyasiti) qollinilishqa bashlighandin kéyin, bularning ichide köprek kirimge érishiwatqan kesp égiliri jumhuriyetchilerpartiyisi körsetken prézidént namzatlirini qollashqa yüzliniwatidu. Hazir amérikidiki prézidént saylimida, prézidéntliqqa namzat körsitish her bir xelqning janijan menpe'etige taqilidighan ish bolghachqa, saylam daghdughisi xelqni barghanséri hayajan'gha salmaqta. Qaysi partiye körsetken namzatning ghelibe qilidighanliqi téxi namelum. (Weli)