Türkiye dölet ministiri sayit yaziji'oghli Uyghurlargha yardem qilidighanliqini bildürdi


2008.01.24

yazicioglu200.jpg
Türkiye dölet ministiri sayit yaziji'oghli

Sabiq sowét ittipaqi parchilinip türkiy jumhuriyetler musteqil bolghandin kéyin, türkiye qérindash jumhuriyetler we qérindash türkiy milletler bilen bolghan siyasi, iqtisadiy we tijariy munasiwetlirini tereqqi qildurushqa alahide ehmiyet berdi. 1992-Yilidin bashlap türkiy jumhuriyetler we türkiy milletlerdin 10 ming oqughuchini türkiyige élip kélip oqutush ish pilani boyiche türkiyige oqughuchi élip kélip oqutushqa bashlidi. Türkiye bash ministirliki tarmiqida türkiy jumhuriyetliri we türkiy milletlerning ishlirigha mesul dölet ministirliki tesis qilinip, qérindash milletler bilen bolghan munasiwetni kücheytish we qiyinchiliqi bar türkiy milletlerge yardem qilishqa bashlidi.

Hazirghiche türkiy milletler turushluq 22 dölet we rayonda türk hemkarliq we tereqqiyat idarisining ish béjirish organliri qurulghan bolup, bu idare arqiliq türkiye dunyaning her qaysi jayliridiki qiyinchiliqi bar türkiy milletlerge yardem qilmaqta. Bu türkiy milletler ichide tuwa, xaqas we bashqurtlargha oxshash 200-300 ming nopusqa ige türkiy milletlermu bar. Uyghurlarning nopusi köp bolsimu türkiyining bu yardem xizmetliridin héch behriman bolalmaywatidu. Néme üchün türkiye Uyghurlargha yardem qilmaywatidu? türkiye xalimamdu yaki xitay hökümiti türkiyining Uyghurlargha yardem qilishini qobul qilmamdu?

Bu heqte köz qarishini élish üchün türkiye jumhuriyiti hökümitining türkiy jumhuriyetliri we türkiy milletke mesul dölet ministiri prof. Dr. Sayit yaziji'oghli ependige mikrofonimizni uzattuq. U bizge bergen bayanatida türklerning türkiy milletler bilen tarixi jehettin qérindashliq munasiwiti barliqini, ulargha her jehettin yardem qilish türkiyining ada qilishqa tégishlik burchi ikenlikini, xitay hökümiti qobul qilsa Uyghurlarghimu yardem qilishni xalaydighanliqini éytti. Namrat Uyghurlargha yardem qilish üchün xitay tashqi ishlar ministirliki bilen alaqilishidighanliqini éytti.

Dölet ministiri prof. Dr. Sayit yaziji'oghli ependi türkiye jumhuriyitining türk dunyasi siyasiti heqqide toxtilip mundaq dédi:

Bizning türkiy milletler bilen tarixi, dini we ijtimayi jehettin nahayiti yéqin munasiwitimiz bar. Bolupmu 1991-yili türkiy jumhuriyetliri musteqil bolghandin kéyin, ular bilen zich munasiwet ornattuq. Ular bilen bolghan yéqin munasiwitimiz dawam qiliwatidu. Türkiy jumhuriyetliri we türkiy milletlerge mesul mexsus ministirlikimiz bar, men hazir bu ministirlikte ministir wezipisini ötewatimen. Burunqi yillarda türkiy jumhuriyetler bilen bolghan munasiwitimizde bezi mesililer bar idi. Emma hazirqi re'is jumhurimiz abdullah gül bilen bash ministirimiz rejep tayip erdoghan bu jumhuriyetlerge alahide köngül bölüwatidu, shunga munasiwitimizmu kéyinki 2 yildin béri tézla tereqqi qildi. Aldimizdiki yillardimu türkiy jumhuriyetliri we qérindash türkiy milletler bilen bolghan munasiwitimizni téximu kücheytishke tirishimiz. Türk hemkarliq we tereqqiyat idarisi yeni “Tika” bu jumhuriyetler bilen bolghan munasiwitimizni tereqqi qildurushta nahayiti muhim rol oynawatidu. Bügün “Tikaning” pütün türkiy jumhuriyetliride we bezi türkiy aptonom rayonlirida bolup jem'iy 22 dölet we rayonda ish béjirish orni bar. Bu ish béjirish orunlirimiz arqiliq qiyinchiliqi bar qérindashlirimizgha yardem qilishqa tirishiwatimiz. Meqsitimiz yéngi musteqil bolghan we bolalmighan pütün türkiy milletlerge iqtisadiy we ma'arip jehettin yardem qilishtin ibaret.

Dölet ministiri prof. Dr. Sayit yaziji'oghli ependi siz türkiyining 22 dölette “Tikaning” ish béjirish orni barliqini, bu idarining qiyinchiliqi bar türkiy milletlerge yardem qiliwatqanliqini dep öttingiz, Uyghur diyarining jenubidiki xelqler pakiz su ichishtin mehrum, köp sanda Uyghur namrat bar, ularghimu yardem qiliwatamsiler? dégen su'alimizgha jawab bérip mundaq dédi:

Hazirghiche bu heqte bir xizmet qilindimu xewirim yoq, buni türk dunyasi hemkarliq we tereqqiyat idarisidin soraymen. Buni bizning telep qilishimiz kérek. Biz xitay dölet rehberliri we xitay tashqi ishlar ministirliki bilen alaqe ornatsaq belki Uyghur qérindashlirimizghimu yardem qilalishimiz mumkin. Eger xitay hökümiti qobul qilghan teghdirde biz choqum Uyghur qérindashlirimizgha yardem qilalaymiz. Chünki biz nurghun döletlerdiki qiyinchiliqi bar kishilerge bu xil yardemni qilip kéliwatimiz. Xitay döliti eger bizning telipimizni qobul qilip Uyghurlargha yardem qilishimizni qobul qilsa, biz Uyghur qérindashlirimizgha yardem qilimiz, yardem qilalisaq özimizni bexitlik his qilimiz.

Dölet ministiri prof. Dr. Sayit yaziji'oghlu ependi türkiyining qérindash türkiy milletlerge yardem qilishida bezi döletler ilgiri sürgendek pantürkizm we pan islamizm muddi'asining yoqliqini, bu xil yardemning peqetla insaniy yardem ikenlikini éytip mundaq dédi:

“Bizning siyasitimiz éniq. Türkiye jumhuriyitining qurghuchisi mustafa kamal atatürk otturigha qoyghan `yurtta tinchliq jahanda tinchliq siyasiti boyiche siyaset élip barimiz. Héchqandaq bir döletning tupriqida közimiz yoq. Biz dölitimizning ichidiki mesililerni hel qilishqa tirishiwatimiz. Emma, qérindashlirimizgha insani yardem qilish bizning wezipimizdur. Buningdin bashqa bir meqset yoqtur.” (erkin tarim)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.