B d t: zeherlerning dunya miqyasida heddidin ziyade tarqilishi kontrol qilindi

26 - Iyun b d t teripidin békitilgen xelq'ara zeher cheklesh küni,bu munasiwet bilen b d t bügün dunyani zeherge qarshi turup, zeher chekleshke ortaq qatnishishqa chaqirdi shundaqla zeherlik chékimliklerning dunya miqyasida tarqilish weziyiti heqqide doklat élan qildi.

Mezkür doklatta körsitilishiche, xelq'ara zeher etkeschiliki bazirining tereqqiyati asasen 2005 - hemde 2006 - yilidiki bilen barawer bolghanliqi éniqlan'ghan bolup, zeherlik chékimliklerni östürüsh, pishshiqlap ishlesh we uni sétish bolupmu koka'in, xro'in hemde neshe qatarliq ötkür xumar qilghuchi zeherlerning etkeschilikini xelq'ara miqyasida kontrol qilish belgilik ünüm bergen.

Amérikining zeherge bolghan éhtiyaji körinerlik töwenligen, yawrupadimu zeherning sétilishi asta bolghan. Emma doklatta tepsiliy toxtilishiche, afghanistan zeherlerning menbesi bolghan kendir qatarliq zeherlik chékimlik xam eshyalirini eng köp östürüwatqan hemde dunyagha hemmidin köp zeher tarqitiwatqan dölet bolup qalghan.

Afriqa zeherning xelq'aragha tarqilishidiki yéngi yol bolup qalghan bolup, buning bilen afriqida zeherge bolghan éhtiyajimu ashqan. B d t tarmaqliri eslidinla iqtisadi jehettin bir qeder namrat bolghan afriqining zeher keltürüp chiqiridighan iqtisadiy hemde ijtima'iy ziyanlargha berdashliq bérelishidin endishe qilmaqta iken.

Texminlinishiche, nöwette pütün dunya miqyasida zeherlik chékimlik bilen shughulliniwatqanlar 25 milyon etrapida bolup, b d t ning doklatida zeher chékishke qarshi turushni yenimu kücheytish zörür dep tekitlendi.

Tengritagh torining xewirige qarighanda, zeher cheklesh küni munasiwiti bilen Uyghur éli jama'et xewpsizlik tarmaqliri ürümchide 160 kilogramgha yéqin zeherlik chékimlikni ashkara köydürgen. Xewerde körsitilishiche,ikki yildin buyan da'iriler 1696 zeherlik chékimlik délosini éniqlap 1680 neper zeher etkeschilirige jaza körgen.

Dunyagha hemmidin köp zeher tarqitiwatqan afghanistanning qoshnisi bolghan Uyghur élimu yéqinqi 10 yildin buyan zeherlik chékimlik éghir derijide yamrighan, zeherlik chékimlik hemde zeher wastisi bilen eydiz yuqumdarliri shiddet bilen köpiyiwatqan rayon'gha aylandi.

Uyghurlar xitay da'irilirining Uyghur élide bolupmu, Uyghurlar arisida zeherlik chékimlikning tarqilishini kontrol qilishta ünümlük tedbir qollanmaywatqanliqini tenqid qilip kelmekte. (Gülchéhre)