B d t nazaretchisi xitayni saqchi we türme séstimisini özgertishke chaqirdi

Ötken yili 11 - ayda Uyghur aptonom rayonining merkizi ürümchi qatarliq jaylardiki türmilerde tekshürüsh élip barghan b d t ning ten jazasi tekshürüsh boyiche aliy derijilik emeldari monfrid nowak, béyjing da'irilirini xitayning saqchi we edliye séstimisida üzül -késil özgertish élip bérip, xitayda omumyüzlik élip bériliwatqan ten jazasini azaytishqa chaqirdi. Shuning bilen birge manfrid nowak tekshürüsh doklatida, béyjing da'iriliridin kishilerge iqtisadi we zorawanliqqa chétilmighan dilolar sewebidin ölüm jazasi bérishni toxtitishni telep qilghan.

Doklatta xitayni söz erkinliki we diniy ibadet hoquqini tinch yollar bilen qollan'ghanliqi üchün türmige tashlan'ghan kishilerni qoyup bérishke chaqirdi. Nowak, ötken yili 11- ayda béyjing, lxasa we ürümchi qatarliq sheherlerde tekshürüsh élip élip barghandin kéyin, ten jazasining xitayda omumyüzlik yolgha qoyuliwatqanliqini jakarlighan. Lékin xitay tashqiy ishlarministirliqi, bir qanche türmini tekshürüpla bu xulasigha kélishke bolmaydighanliqini ilgiri sürmekte.

Nowak béyjing, lxasa, ürümchi qatarliq jaylarda 30 neper mehbus we tutqunlar bilen söhbet élip barghan. Bu xitay hökümitining b d t nazaretchi emeldarini tunji qétim xitay türmiliride tekshürüsh élip bérishigha yol qoyushi bolup hésablinidu. Nowakning shu qétimqi tekshürüshke asasen hazirlighan doklati b d t kishilik hoquq komitétining tor bétide élan qilindi. Doklatta, gumanliq unsurlargha ten jazasi bérish we iqrar qildurush xitay edliye séstimisidiki omumyüzlik mewjut ehwal, dep tekitlen'gen.

Nowakning doklatta eskertishiche, gerche xitay hökümiti uning mehbuslar bilen tenha söhbet élip bérishigha yol qoyushqa wede qilghan bolsimu, emma u söhbet jeryanida mehbuslarning "qorquwatqanliqini we özini élip qéchiwatqanliqini roshen derijide bayqighan." Manfrid nowak, xitayda tekshürüsh élip bérishtin sel ilgiri ötken yili 10 - ayda b d t ning jenwediki yighin zalida Uyghur kishilik hoquqi we démokratiye herikitining rehbiri rabiye qadir bilen körüshken idi. (Erkin)