Dalay lama xu jintaw bilen birla chaghda amérikini ziyaret qilidu

• Öz muxbirimiz erkinning bu toghridiki bayani
• Download story audio

Xujintaw we dalay lamaning amérikigha bolghan ziyaretliri bir waqitqa toghra keldi

Xitay dölet re'isi xu jintaw 4 - ayning 20 - küni tunji qétim aq sarayni ziyaret qilip, prézidént bush bilen ikki dölet munasiwiti, xelq'ara we rayon xaraktérlik mesililerge chétilidighan témilar boyiche söhbet élip baridighan bir peytte, tـibet rohani dahisi dalay lama amérikini ziyaret qilidu. Bush hökümiti béyjing da'irilirini dalay lama bilen söhbet élip bérishqa we tibet mesilisini hel qilish qedimini tézlitishke qistimaqta.

Dalay lamaning amérika ziyaritining orunlashturulishi

Merkizi washin'gtondiki xelq'ara tibet herikiti ishxanisining bayanatchisi katé sa'undérsning fransiye axbarat agéntliqigha ashkarilishiche, dalay lama jüme küni san- fransiskogha kélip bu yerdiki tibet musapirliri bilen körüshüp 4 - ayning 27 - küni jenubi amérikida bashlinidighan ikki heptilik dinlar ara di'alog yighinigha qatnishish üchün yürüp kétidiken. Dalay lamaning 14- april küni san - fransiskogha kélishi bilen xitay dölet re'isi xu jintawning 18 - april küni syatil shehiridin bashlinidighan amérika ziyaritining oxshash bir waqitqa toghra kelgenliki közetküchilerning diqqet qozghimaqta. (Katé sa'undérs)

Xelq'ara tibet herikiti ishxanisining bayanatchisi katé sa'undérsning ashkarilishiche, dalay lama jenuyi amérikida ötküzülidighan ikki heptilik xelq'ara diniy étiqadlar ara di'alog yighinigha qatnishishtin burun, san - fransiskodiki tibetlik musapirlarni yoqlaydiken. Jenubiy amérikida ötküzülidighan xelq'ara dinlar ara di'alog yighini 4 - ayning 27 - küni bashlinidu. Lékin xu jintaw 18 - aprilda siyatilgha yétip kélip, 20 - april küni washin'gtonda prézidént bush bilen tarixiy xaraktérlik söhbet élip baridu. (Katé sa'undérs) lékin katé sa'undérs, " dalay lama bilen xu jintawning birla waqitta amérikida peyda bolushi ilgiri yüz bérip baqmighan ehwal emes " deydu. Uning eskertishiche, xu jintaw ötken yili 9 - ayda b d t ning bashliqlar yighinigha qatnishish üchün amérikigha kelgen chaghda dalay lama amérikini ziyaret qilmaqta iken. Lékin dalay lama bilen xu jintawning bu qétim birla waqitta amérikida peyda bolushi, xitay da'iriliri yéqinda dalay lamaning junggoni ziyaret qilishigha yol qoyush mümkinchiliki üstide toxtalghandin kéyin yüz berdi.

Béyjing hökümitining dalay lamaning junggoni ziyaret qilishigha ruxset bishariti we shertliri

Fransiye axbarat agéntliqining eskertishiche, béyjing tibet rohani dahisining xitayni ziyaret qilishigha yol qoyulidighanliqidin bisharet bergendin kéyin, tibet mesilisi amérika - xitay bashliqlar söhbitining témisi bolup qalidighanliqi mu'eyyenleshken boldi. Lékin béyjing hökümiti dalay lama tibet musteqilliqidin waz kechkendila andin uning junggoni ziyaret qilishigha yol qoyulidighanliqini bildürmekte. ‏(Katé sa'undérs) prézidént bushning xu jintawgha " dalay lamaning xitayni ziyaret qilish mesilisini otturigha qoyushini, béyjing bilen dalay lama wekilliri arisida élip bériliwatqan söhbetni qollaydighanliqini bildürüshini ümid qilimiz " dep tekitligen katé sa'undérs, " prézidént bush dalay lamaning tibetke qaytishqa teshna ikenlikini bilidu, lékin uning eng köngül bölidighini tibet xelqining teqdiri " deydu.

Amérika hökümitining tibet mesilisi üstidiki qarishi

Prézidént bush 2005 - yili 11- ayda xitayni ziyaret qilishtin burun dalay lamani aq sarayda qobul qilghan we xu jintaw bilen uchrashqanda xitay rehberlirini dalay lama bilen söhbet ötküzüshke we uni xitaygha teklip qilishqa ündigen shundaqla dalay lamaning musteqilliq telep qilmaydighanliqini bildürgen. U, yéqinda washin'gtondiki erkinlik sariyida sözligen bir nutuqida,xu jintaw bilen ikki dölet soda munasiwiti, teywen, shimaliy koriye we yadro qorallar mesilisini sözlishish bilen birge, diniy erkinlik we tibet mesilisi üstide muzakire élip baridighanliqini ashkarilidi. (Jorji bush) prézidént bush, shu qétimqi nutuqida xu jintawni "erkin bazardin qorqmighan'gha oxshashla erkin jem'iyettinmu qorqmasliqqa " chaqirghan. Dalay lama bu yil 3- ayda béyjing hökümitige junggoni ziyaret qilish teklipi qoyup, xitay hökümitining junggodiki budda tawapgahlirini ziyaret qilishigha yol qoyushni telep qildi. Dalay lamaning teklipige yéqinda xitay döletlik diniy ishlar idarisi bashliqi yéy shyawwén jawap qayturghan. U, "eger dalay lama tibet musteqilliqini qoghlishishtin üzül - késil waz kechse, uning junggoni ziyaret qilish telipini oylushup körüshke bolidu " deydu. ( Lyu shawju)

Junggo hökümiti tibet mesilisi üstide “Kishini élhamlanduridighan” bisharetliri

Amérikida qurulghan junggo istratégiye tetqiqat ornidiki lyu shyawju, yéy shyawwénning sözlirini béyjing hökümitining dalay lama bilen yarishishqa intiliwatqanliqini körsitidighan we kishini "ilhamlanduridighan bisharet" dep baha bermekte. Bu ehwalda daramsaladiki tibet sergerdan hökümiti xitay hökümitige qarshi pozitsiyisini yumshutushqa bashlidi. Tibet sergerdan hökümitining amérikidiki tibet musapirlirigha tarqatqan bir uqturushida, " junggo dölet re'isi xu jintaw pat yéqinda amérikini ziyaret qilmaqchi. Ziyaret jeryanida tibet musapirliri we tibet mesilisini qollighuchilarning namayish qilmasliqini, xu jintawning ziyaritige ongushsizliq yaritip bermeslikini telep qilimiz " déyilgen. Xu jintaw, washin'gton'gha qedem qoyghanda uninggha qarshi namayish ötküzüshke teyyarliniwatqan amérika Uyghur jem'iyitining re'isi nuri türkelning eskertishiche, béyjing hökümiti dalay lamaning xitayni ziyaret qilishigha yol qoyush bisharitini bériwatqan bir chaghda, tibet sergerdan hökümiti otturidiki munasiwetni yirikleshtürüwétishtin éhtiyat qilghan bolushi mümkin. (Nuri türkel) lékin nuri türkel, tibet sergerdan hökümitining qarari amérika Uyghur jem'iyitining xu jintawgha qarshi namayish ötküzüsh pilanigha tesir körsetmeydighanliqini bildürmekte. (Nuri türkel).

Tibet mesilisining tereqqiyati we bu toghrisiki ümüdler

1959 - Yildiki tibet qozghilingi meghlup bolghan buyan , sürgün hayatida yashap kéliwatqan dalay lama, tibet musteqilliqidin waz kéchip aliy aptonomiye telep qilidighanliqini jakarlighan'gha 10 yil bolup qaldi. Lékin xitay hökümiti tibet rayonidiki ishghaliyitini tibetni azat qilish we tibet xelqini fé'odalizimning asaritidin qutuldurüsh herikiti, dep chüshendürmekte. Xu jintaw, ilgiri xéli uzun mezgillergiche tibet aptonom rayoni partkomining sékritari bolush süpiti bilen rayonni herbiy qanun - tüzümler bilen idare qilishqa rehberlik qilip, minglighan tibetlikning, rahibe we rahiblarning türmige tashlinishini keltürüp chiqardi. Lékin xelq'ara tibet herikitining bayanatchisi katé sa'undérs, " yéy shyawwénning bayanati junggo dalay lamaning ziyaret mumkinchilikini chetke qaqmaydighanliqidin direk béridu, "deydu. " U junggoning yéngi dewr rehbiri bolush süpiti bilen bu nersilerning tibet mesiliside uningdin qalghan birdin ‏- bir miras bolup qélishini xalimasliqi mümkin " dep tekitligen sa'undérs, xu jintawning tibetke rehberlik qilghan yillarda yolgha qoyghan siyasitini ima qilip, " biz xu jintaw ependining shuni éside tutushini ümid qilimiz, tibet mesilisini tinch hel qilish tibetning kélechiki üchünla emes, junggoning kélechiki üchünmu chongqur we ijabiy rol oynaydu " dédi.