Xitayning qirghinchiliq olimpiki


2008.01.25

24- Yanwar küni nyu-york waqit gézitide "xitayning qirghinchiliq olimpiki" namliq bir parche maqale bésilghan bolup, mezkur maqalide, gerche xitay, 2008- yili olimpik yighinini ikki esirge sozulghan ajizliq, namratliq we ar-nomuslirining ayaghlashqanliqini tebriklesh murasimi süpitide meydan'gha chiqirishni ümid qiliwatqan bolsimu, emma xitay rehberlirining irqiy qirghinchiliq yüz bériwatqan darfur rayonigha birleshken döletler bixeterlik saqlash qisimlirining kirishige sel qarap bu rayondiki irqiy qirghinchiliqning dawamliq yüz bérishige qutratquluq qilip, bu nöwetlik olimpikke dagh chüshürgenliki körsitilgen we: " netijide bu nöwetlik olimpikni qirghinchiliq olimpiki dep nam bérishke tirishiwatqan dunya xaraktérlik pa'aliyetlerni meydan'gha keltürmekte" dep yézilghan.

Xitayning yüzini töküsh we xitayni mes'uliyetchan rol élishqa qistash

Maqalide,gerche bularni 2008- yilliq béyjing olimpikini bayqut qilish dep éytqili bolmisimu, emma tenheriketchiler we awam xelqning ortaq halda bayraq, lozunka we yeng belgilirini taqiship, darfur qirghinchiliqigha qarshi xitay elchixanilirinngi aldida élip bériliwatqan namayishlar, qilmishliri uchun xitayning yüzini töküsh we xitayni xelq'ara sehnide mes'uliyetchan rol élishqa qistash , shuning bilen olimpiktin paydilinip darfurda yene yüzligen, minglighan bigunah ölüm-yétimning aldini élishqa nisbeten kishilerning tonushining öskenlikidin dérek béridighanliqi körsitilgen.

" Béyjing hökümiti irqiy qirghinchiliqini qollap kelmekte"

Maqalide yene , xitay hökümitining sudanning néfit bayliqlirigha yol échish üchün sudan hökümiti darfurda élip bériwatqan qirghinchiliqni qollap kéliwatqanliqi körsitilip: béyjing hökümiti 21- esirdiki tunji irqiy qirghinchiliqni iqtisadi jehettin qollap, diplomatik jehettin qoghdap we qoral yaraq jehettin yardem qilip keldi" dep yézilghan.

Maqalide xelq'ara kechürüm teshkilatining sanliq melumatliridin neqil keltürülüp, 2005- yilila xitayning sudan hökümitige 83 milyon dollarliq herbiy yaraq ‏, ayropilan we zapchaslarni sétip bergenliki, yéqinqi sanliq melumatlargha qarighanda , xitayning sudan'gha yene A- 5 tipliq bombardimanchi ayropilan, tik'uchar, K - 8 tipliq meshiq we hujum ayropilanlirini hemde sudanning ötken yili chadqa basturup kirishide ishlitilgen yénik tiptiki bezi qorallarni sétip bergenliki utturigha qoyulghan.

Nikolas kirstof : " birleshken döletler teshkilatining yüzi tökülüshi mumkin"

Maqale aptori bu yerde, xitay hökümitining özining birleshken döletler teshkilati bixeterlik kéngishidiki qarshi bilet tashlash hoquqidin paydilinip birleshken döletler teshkilatining sudan hökümitige qarshi heriket qollinishigha tosqunluq qilip kelgenlikini körsitip buningdin: " birleshken döletler teshkilatigha weyran qilish xaraktérlik yüzi tökülüsh xetiri" élip kélidighanliqi heqqide agahlandurush bergen.

Maqale aptori nikolas kirstof ependi, nyu-york wat gézitining siyasiy teqrizchisi bolup, u maqaliside sudanning darfur rayonidiki basturush herikitini dawamlashturush we birleshken dölet teshkilati tinchliq saqlash qisimlirining sudan'gha kirishining aldin élishta netije qazinishidiki sirning xitay hökümitining birleshken döletler teshkilatidiki tesiridin paydilinip déplomatik arqa térek bolushida ikenlikini körsetken we bulargha misal süpitide sudan armiyisining bu yil 7- yanwarda birleshken döletler teshkilati tinchliq saqlash qisimliri dep éniq belge taqighan tinchliq saqlash qisimlirigha pistirma qurup hujum qilghanliqi, shwétisye, norwégiye, népal, tayland qatarliq döletlerning sudan'gha kirgüzülidighan tinchliq saqlash qisimlirigha qatnishishining aldini alghanliqini we mushu ayning béshida sudanda xizmet qiliwatqan amérika diplomati jon granwilning xartumda qestke uchrishi qatarliqlarni otturigha qoyghan.

Maqalining axirqi qismida, xitay olimpikini " qirghinchiliq olimpiki" dep atap uninggha qarshi heriketler bashlan'ghandin kéyin , xitayning sudanning darfur rayonigha tinchliq saqlash qisimlirini kirgüzüsh jehette melum yardimi tegken bolisimu, emma xitayning yenila sudan bilen bir terepte turup kelgenlikining bir addiy ré'alliq ikenliki hetta xitay hökümitining sudan armiyisi b d t ning tinchliq saqlash qisimlirigha pistirma qurup hujum qilghandin kéyinmu , yene sudanni qollap kelgenlikini körsitilgen.

Téximu ejeblinerlik yéri , sudan hökümiti darfurgha jaylashqan afriqa irqidiki yerlik xelqlerge qaratqan basturushlarda ejellik rol oynighan janjawid qoralliq küchlirining kattibéshi musa hilalni sudan merkizi hökümitidin orun bérip yötkigen.

Xitay olimpiki bir qirghinchiliq olimpiki süpitide qéliwéridu

Maqalining xulase qismida aptor , nurghun kishiler xitayning netijilirige qayil boluwatqan peytlerde,, emma xitayning darfurdiki érqiy qirghinchiliqqa köz yumup insaniyetke qarshi eng éghir jinayetke yol bériwatqanliqi ademni oygha salidu déyilgen we " xitay bir küchlük dölet süpitide meydan'gha chiqqanliqini xelq'ara miqyasida tebrikleshke erzisimu, emma xitayning irq we tére réngi sewebidin qirghinchiliq élip bérish qilmishlirini qoral ‏- yaraq bilen teminleshni toxtatmighanliqi seweblik, tolimu epsuski, bu olimpik bir qirghinchiliq olimpiki süpitide qéliwéridu" déyilgen.

Sudan hokumitining darfur rayonigha qaratqan basturush herikiti dawamida 200 mingdin artuq adem ölgen we ikki yérim milyondin artuq adem makanliridin ayrilip musapir bolup ketken idi.

Yuqiridiki ulinishtin, muxbirimiz jümening bu heqtiki melumatini anglaysiz.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.