"Чоң сәкрәп илгириләш" дәвридә хитай бойичә 30 милйон адәм өлгән

Америкида чиқидиған дуняви тәсиргә игә "мәмликәтлик җуғрапийә" җурнили 2006 - йиллиқ 1 - санини нәшр қилип, өткән әсирниң кейинки 50 йили ичидә дуня бойичә 35 дөләттә йүз бәргән кәң көләмдики қирғинчилиқ вәқәлириниң хәритисини сизип чиқти. Жорналда, "зор көләмдики қирғинчилиқ вәқәлири һәр қайси дөләтләрниң өзи дуч кәлгән сиясий, ирқий вә диний мәсилиләрни бир тәрәп қилишта даим қоллинидиған вастиси болуп қалған" дейилгән.

"Мәмликәтлик җуғрапийә" жорнилида елан қилинған хәритидә көрситилишичә, мав зедоң дәвридә, болупму " чоң сәкрәп илгириләш" дәвридә әң көп киши хитайда өлгән болуп, хитай бойичә өлгәнләр 30 милйонға йетидикән. "Мәмликәтлик җуғрапийә" жорнили " бу сан натсистлар германийиси дәвридә қирғинчилиққа учриған 11 милйон йәһудилар санидин 3 һәссә көп" дәп язған.

Мәмликәт сиртидики хитай мәтбуатлириниң ашкарилишичә, мав зеоң дәвридики қирғинчилиқтин уйғурларму нисивисини алған болуп, 1964 -йили тарим ойманлиқида тунҗи атом бомбиси синақ қилинғандин бери 700 миңдин артуқ йәрлик пуқра радиактип маддиларда зәһәрлинип өлгән. 1960 - Йилларда йүз бәргән сүний қәһәтчиликтә бай наһийиси бойичә толуқсиз мәлуматларға көрә 20 миң адәм өлгән әйни чағда вәқәниң җавабкари, дәп қаралған бай наһийилик партком секретари хәй рүй, кейинчә чөчәк вилайитиниң партком секретари вә шинхуа ахбарат агентлиқи шинҗаң шөбисиниң мудири қатарлиқ вәзипиләрни өтигән. (Әркин)