Xitayda soraq jeryani sin'alghugha élinidiken

Xitay jama'et xewpsizlik ministirliqi, soraq jeryanida ten jazasi'ining aldini élish üchün xitay saqchilarni qatilliq we teshkillik jinayet gumandarlirini soraqqa tartish jeryanini sin'alghugha élishqa chaqiridighanliqini bildürdi.

Yéqinqi yillarda, xitay saqchilirining jinayet gumandarlirini iqrar qildurush üchün ten jazasidin asasliq waste süpitide paydilinishi xitay ichidiki hem xelq'aradiki jama'etning qattiq tenqidige uchrimaqta. Bu tenqidler netijiside, xitay saqchilirining soraq jeryanini sin'alghugha élish teklipi otturigha qoyulghan idi.

Xitay jama'et xewpsizlik minsitirliqining xadimi xé ting, soraq jeryanining sin'alghugha élinishi, jinayet gumandarlirini qiynash arqiliq iqrar qildurushning aldini élishqa hesse qoshushi mumkin, dédi. Emma u yéterlik puli bolmighanliqi üchün, namrat rayonlardiki saqchi idarilirining sin'alghu üskünlirini orunlashturushi qiyin dep körsetti.

Bezi siyasiy mulahizichiler, xitay jama'et xewisizlik ministirliqining bayanatida, qatilliq we teshkillik jinayet gumandarlirining soraq jeryanining sin'alghugha élindighanliqi tekitlinip, siyasiy jinayetchilerning tilgha ilinmighanliqi, xitay saqchilirining siyasiy tutqunlargha ten jazasi bérishni dawamlashturidighanliqining bir bishariti dep körsetmekte.

Xitay hökümiti gerche 1996 ‏- yili xelq'ara ten jazasigha qarshi kélishimge qol qoyghan bolsimu, lékin kishilik hoquq pa'aliyetchiliri xitay saqchilirining bolupmu siyasiy jinayet gumandarlirigha ten jazasi bérishni üzlüksiz dawamlashturuwatqanliqini bildürmekte. Ularning éytishiche, xitay saqchiliri bolupmu Uyghur siyasiy mehbuslarni iqrar qildurush üchün nahayiti wehshiy qiynash usullirini ishlitidiken.

Ötken yili tunji qétim xitay, tibet we Uyghur élidiki türmilerni ziyaret qilghan birleshken döletler teshkilati ten jazasigha qarshi komitétining re'isi doxtur manfrd nowak, xitay saqchilirining mehbuslarni tok bilen qiynap, urup, uxlatmay qiynighanliqini éniqlighanliqini bildürdi.

Ötken yili xitay saqchilirining qiyin-qistaqliri netijiside öz ayalini öltürgenlikini étrap qilip, on yil türmide yatqandin kéyin, ayalining tirik peyda bolushidin kéyin, türmidin qoyup bérilgen bir xitay puqrasining mesilisi xitay türmiliridiki ten jazasi toghrisida hem xitay ichide hemde xelq'arada qattiq ghulghula qozghighan idi. (Qanat)