Тор бәт башқурғучилири хитай һөкүмәт бәлгилимисигә қаршилиқ көрсәтмәктә

Йеқинда хитайдики 10 дин артуқ тор бәтниң мәсуллири хитай хәлқ қурултийиға бирликтә очуқ хәт йезип,мәзкур қурултайдин хитай һөкүмити бултур 9 ‏- айдин башлап иҗра қилип келиватқан “ интернет тор бәтлириниң ахбарат учур мулазимитини башқуруш бәлгилимиси”ни бикар қилишни тәләп қилған . Уларниң бу тәшәббуси дуня бойичә имза топлаш һәрикитини қозғиған, һәмдә чегрисиз мухбирлар тәшкилатиниң қоллишиға еришкән.

Чегирисиз мухбирлар тәшкилатидин учур

Чегрисиз мухбирлар тәшкилатиниң асия бөлүми мудириниң билдүрүшичә, хитай хәлқ қурултийиға йолланған бу очуқ хәттә хитай һөкүмити тәрипидин тақиветилгән “ демократийә вә әркинлик тор бети” , “ ишчилар тор бети” вә “ коммунистлар тор бети ” қатарлиқ тор бәтләрниң қайта ечилиши керәклики оттуриға қоюлған һәмдә хитай һөкүмити бекиткән тор бәт учур мулазимитини башқуруш бәлгилимисиниң хитай асасий қануниниң 35 ‏- маддисиға хилап икәнлики йәни " пуқралар нутуқ сөзләш әркинлики, ахбарат әркинлики, тәшкиллиниш вә намайиш қилиш әркинликигә игә" дегән бәлгилимигә уйғун әмәслики алаһидә тәкитләнгән.

Хитай һөкүмитиниң интернит учур мулазимити башқуруш бәлгилимиси

Биз әң дәсләптила йәни2005 ‏- йили 9 ‏- айда хитай һөкүмити тәрипидин бекитилгән “ интернет тор бәтлириниң ахбарат учур мулазимитини башқуруш бәлгилимиси” йолға қоюлуши биләнла қаттиқ наразилиқ билдүргән. Хитай һөкүмити болса , мәзкур бәлгилимидин пайдилинип,өзигә яқмайдиған интернет тор бәтлирини етиветиш хизмитини техиму күчәйтти . Кишиләрниң интернет тор бәтлиридә сиясий характерлик мақалиларни елан қилиши техиму тәскә тохтиди . Әгәр һөкүмәтни әйибләйдиған бирәр мақалә елан қилинип қалсила, аптор гәп йоқ һөкүмәт тәрипидин зиянкәшликкә учриди " .

Хитай һөкүмити иҗра қиливатқан “ интернет тор бәтлириниң ахбарат учур мулазимитини башқуруш бәлгилимиси”ниң даириси сиясий, иқтисадий , һәрби вә ташқий ишлар билән мунасивәтлик болған аммивий ишлар һәққидики мәлумат , муназирә вә туюқсиз йүз бәргән вәқәләр һәққидики мәлуматларни тәкшүрүш вә башқуруш қатарлиқларни өз ичигә алған болуп, " интернет тор бәтлиридә елан қилинған һәр қандақ гәп ‏- сөзниң мәзмуни хәлқ үчүн хизмәт қилиш , сотсиялизм үчүн хизмәт қилиш вә тоғра принсипта чиң туруп дөләт бихәтәрликигә зиян кәлтүридиған гәп ‏- сөзләрни қилмаслиқ керәк " дегәндәк 11 хил шәрт бекитилгән .

Бәлгилиминиң тәсири

Бейҗиңдики хитай өктичи лю шявбо ,хитай һөкүмити интернет тор бәтлирини контрол қилиш хизмитини техиму бәк күчәйтиватқан мәзгилидә, яху вә гугул қатарлиқ ширкәтләрниң техник җәһәттә хитай һөкүмитигә ярдәм бәргәнликини тәкитлиди.

Әслидә мәмликәт ичидә “ әркин җуңго мулазимәт мәйдани ” намлиқ тор бети бар иди .Мәзкур тор бәткә “ демократик җуңго ” қатарлиқ тор бәтлири тақиветилгән чағлардиму бир амалларни қилип киргили болатти . Лекин йеқиндин буян , мәзкур тор бәткә кириш мумкинчилики пәқәтла болмайватиду. Шуниң билән бир вақитта “ әсиримиздики җуңго ” қатарлиқ сәзгүр тор бәтләр техиму қаттиқ контрол қилинишқа башлиди " . Бейҗиңдики өктичи лйв шявбо сөзидә йәнә, хитай һөкүмити тәрипидин бекитилгән “ интернет тор бәтлириниң ахбарат учур мулазимитини башқуруш бәлгилимиси” иҗра қилинғандин буян хәлқ арисидики тор бәтлириниң қаттиқ тәнқидлишигә учриғанлиқини тәкитләп, бир қисим тор бәт мәсуллириниң мәзкур бәлгилимә һәққидә қануний әрз сунушқа башлиғанлиқини көрсәтти .

Америкида турушлуқ уйғур зиялийси сидиқ һаҗи әпәнди хитай вә уйғур елидики мәтбуат әркинлик мәсилисиниң йиллардин буян қаттиқ контрол қилиниватқанлиқини тәкитләп, хитай һөкүмитиниң мәтбуат һәққидә бекиткән мунасивәтлик қанун , низамнамилириға қаттиқ нарази икәнликини билдүрди. (Меһрибан)