Để có tiến bộ về nhân quyền ở Việt Nam? (phần 2)

Luật sư Trần Thanh Hiệp và Nguyễn An, RFA

Mạn đàm với BTV Nguyễn An của Đài chúng tôi trong một buổi phát thanh trước, Luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Việt Nam về Nhân Quyền trụ sở đặt tại Paris, có nói rằng tuy đã được gia nhập Tổ chức Thương mại quốc tế cũng như đã được hưởng quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Hoa Kỳ nhưng nhà cầm quyền Hà Nội vẫn theo đuổi chính sách đàn áp đối lập dưới hình thức đổi mới.

Hôm nay, cuộc màn đàm lại được tiếp tục để bàn sâu thêm về hình thức đàn áp đổi mới này.

Phần 2: Đàn áp đổi mới

Nguyễn An: Xin chào Luật sư Hiệp. Kỳ trước Luật sư có nêu lên rằng cuộc đàn áp các cá nhân hay tổ chức tôn giáo, chính trị đối lập với chế độ vẫn tiếp tục ở Việt Nam nhưng dưới hình thức đổi mới. Chúng tôi muốn được luật sư nói rõ thêm về sự đổi mới hình thức mà Luật sư đã nêu lên.

Ít ra cũng để thấy rằng đổi mới đã theo chiều hướng tăng nặng hay giảm nhẹ. Và nếu là giảm nhẹ thì có phải là chỉ dấu cải thiện của tình trạng nhân quyền hiện nay ở Việt Nam hay không ?

Luật sư Trần Thanh Hiệp: Thưa ông Nguyễn An, câu hỏi của ông khó mà trả lời tóm gọn ngay được. Tôi xin trả lời một cách tổng quát trước đã, rồi sau tôi sẽ đi vào chi tiết.

Nhớ lại trước đây người ta sợ rằng nếu tranh thủ được những thắng lợi ngoại giao như vào được TCTMTG (WTO) và có được hưởng quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn với Hoa Kỳ (PNTR) thì nhà cầm quyền Hà Nội sẽ xuống tay đàn áp kịch liệt đối lập. Cho đến bây giờ thực tế cho thấy việc này chưa xảy ra, theo tôi, chính vì Hà Nội không có khả thế leo thang đàn áp.

Ngày càng xấu hơn

Nguyễn An: Vậy là theo luật sư thì Hà nội đã xuống thang đàn áp và dẫu sao thì tình hình nhân quyền ở Việt Nam cũng đã được cải thiện phần nào. Đó có phải đó là sự thay đổi mà ông nói không ?

Luật sư Trần Thanh Hiệp: Không. Tôi có cơ sở vững chắc để quả quyết rằng chẳng những không được cải thiện mà còn xấu hơn những năm trước nhiều, như một đại diện của Hiệp Hội Nhân Quyền Quốc Tế đã nhận định trong cuộc Hội luận trong và ngoài nước về nhân quyền mới đây do qúy đài tổ chức.

Nguyễn An: Thí dụ như những cơ sở nào ?

Luật sư Trần Thanh Hiệp: Trước hết là cơ sở về mặt sự kiện. Từ hơn một năm trở lại đây, nhà cầm quyền Hà Nội đã không dùng chế tài hình sự để phạt tù như trước nữa. Mà chỉ dùng công an hoặc để bạo hành về thể xác hoặc sách nhiễu, làm áp lực hăm dọa thân nhân, bao vây, đánh đòn cân não gây hoang mang, mượn cơ quan truyền thông phỉ báng, mạ lỵ đối lập chính trị, tôn giáo cũng như các thành phần dân chúng đã xuống đường để khiếu kiện.

Thậm chí còn bắt giam trong nhiều tháng để rồi phải phóng thích không xét xử vì không có tội. Tất cả những hành vi có vẻ nhẹ vì không phải là hình phạt tù này thực ra đã tạo nên một bầu không khí đàn áp còn căng thẳng hơn trước nữa.

Về mặt ý nghĩa pháp lý thì dưới ánh sáng luật học, những biện pháp phòng chống tội phạm nói trên của nhà cầm quyền Hà Nội có thể được giải thích như một chính sách đàn áp mới với hai đặc điểm. Một là pháp quyền của chế độ đã bị thay thế bằng lạm quyền của công an để thực hiện việc đàn áp.

Luật lệ về tố tụng hình sự đã không được tôn trọng, các tội phạm hình sự không được tòa án xét xử vì chế độ không thể cứ sử dụng bừa bãi cơ quan tư pháp như trước nữa nên phải lấy công an để thay thế. Hai là đàn áp bằng luật hành chánh để không bị ràng buộc về hình thức là thủ tục cũng như về nội dung là tội phạm. Nói tóm lại, không có án tù tưởng rằng đã có giảm nhẹ nhưng vi phạm nhân quyền về mặt quy mô thì lại tăng nặng.

Luật hành chính

Nhưng phải nói vi phạm hành chính đã nổi tiếng là nhờ kỹ sư Đỗ Nam Hải thì đúng hơn. Thực thế, cho đến khi xảy ra vụ kỹ sư Hải bị xử phạt vi phạm hành chính phải nộp phạt 20 triệu đồng mà ông nhất quyết không chịu nộp thi dư luận mới làm quen với cụm từ vi phạm hành chính.

Nguyễn An: Luật sư có nhắc đến luật hành chính và những vụ xử phạt vi phạm hành chính. Vậy luật hành chính là luật gì? Và thế nào là vi phạm hành chính ?

Luật sư Trần Thanh Hiệp: Thú thật, tôi không thoải mái khi phải bàn về luật hành chính ở Việt Nam. Một phần tài liệu nghiên cứu về luật này ở hải ngoại không nhiều nhặn gì bởi lẽ ngay tự gốc của nó cũng chỉ đếm dược trên đầu ngón tay. Dù sao tôi cũng sẽ đưa ra vài nhận định về luật hành chính ở Việt Nam sau khi tôi nói sơ qua về cái gọi là vi phạm hành chính…

Nguyễn An: Mà kỹ sư Phương Nam Đỗ Nam Hải là một trong những người bị xử phạt rất nổi tiếng ?

Luật sư Trần Thanh Hiệp: Đúng. Nhưng phải nói vi phạm hành chính đã nổi tiếng là nhờ kỹ sư Đỗ Nam Hải thì đúng hơn.

Thực thế, cho đến khi xảy ra vụ kỹ sư Hải bị xử phạt vi phạm hành chính phải nộp phạt 20 triệu đồng mà ông nhất quyết không chịu nộp thi dư luận mới làm quen với cụm từ vi phạm hành chính. Vì nhà cầm quyền Hà Nội đã dùng danh nghĩa “vi phạm hành chính” để sách nhiễu Kỹ sư Đỗ Nam Hải trong việc ông đã đòi hỏi phải có trưng cầu dân ý nên thiên hạ mới nghe nói đến “vi phạm hành chính”

Nguyễn An: Nhưng vi phạm hành chính là gì ? Có phải là vi phạm lụât hành chính không ?

Luật sư Trần Thanh Hiệp: Tôi có đọc hai Pháp lệnh của Hà Nội ra đời năm 1989 và 1996 cùng mấy nghị định áp dụng hai Pháp lệnh ấy thì " vi phạm hành chinh là hành vi (…) thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý xâm phạm các quy tắc quản lý Nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật, phải bị xử phạt hành chính".

Ngoài ra, tôi cũng thấy các nghị định này đã liệt kê ra hàng trăm hành vi gọi là vi phạm hành chính. Theo tôi, không có cơ sở pháp lý vững chắc nào để thuyết phục rằng chuyên chở trong xe một số sách cổ võ cho trưng cầu dân ý lại là một hành vi phi pháp dù chưa tới mức bị trừng phạt hình sự.

Tôi cho rằng, luật hành chính ở Việt Nam và hai Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính chỉ là chuyến tàu vét của thời chuyên chính vô sản, để tạo điều kiện đàn áp đối lập ôn hòa trong chừng mực không làm kẹt Hà Nội trước dư luận quốc tế. Bởi vậy đối với tôi, nhân quyền ở Việt Nam vẫn đang tiếp tục bị chi phối bởi một chính sách phi nhân quyền chưa thay đổi.

Phải thật sự thay đổi

Nguyễn An: Dùng ngôn ngữ dân gian để nói về sự đàn áp mà lụât sư vừa phân tích, thì phải chăng là bình có mới, nhưng rượu vẫn cũ ? Vậy theo Luật sư phải làm sao để có tiến bộ về nhân quyền ở Việt Nam?

Luật sư Trần Thanh Hiệp: Thì phải " thay" và phải " đổi" những gì đi ngược lại các quy phạm của các công ước quốc tế về nhân quyền mà nhà cầm quyền Hà Nội đã tham gia từ năm 1982 thôi.

Nguyễn An: Xin cảm ơn Luật sư Hiệp và xin hẹn sẽ bàn thêm về những thay đổi này trong buổi phát thanh tới.

Quý thính giả vừa nghe phần thứ hai cuộc mạn đàm giữa BTV Nguyễn An của ban Việt ngữ với luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Nhân quyền Việt Nam có trụ sở tại Paris. Ông Hiệp đã phân tích về hình thức mới của sự đàn áp mà nhà cầm quyền Việt Nam áp dụng những cá nhân và tổ chức đòi hỏi nhân quyền.

Vấn đề đặt ra vẫn là, làm thế nào để thay đổi tình hình nhân quyền tại Việt Nam, mời quý thính giả theo dõi trong một buổi phát thanh tới. Cũng xin được nói rằng ý kiến của luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan điểm của đài Á Châu Tự Do.

Theo dòng câu chuyện:

- Để có tiến bộ về nhân quyền ở Việt Nam? (phần 1)

- Để có tiến bộ về nhân quyền ở Việt Nam? (phần 3)