Gia Minh, phóng viên đài RFA
Chiến tranh từng hủy hoại bao mảng rừng của đất nước; thế rồi tình trạng lâm luật lỏng lẻo và sự yếu kém trong quản lý tạo kẻ hở cho bọn lâm tặc đốn hạ bao cây qúi hiếm để kiếm lợi. Ngoài ra, sau khi hoà bình lập lại nhiều người dân vì đói kém phải nương nhờ vào rừng để kiếm kế sinh nhai; họ cũng vô tình chặt phá bao cây cối trên rừng.
Trong khi đó, suốt thời gian dài, việc trồng mới cây rừng mang tính chắp vá và không được thực hiện triệt để nên diện tích đất rừng của Việt Nam ngày càng bị thu hẹp. Hiện nay, công tác tái tạo rừng đang là một công việc cấp thiết đối với Việt Nam.
Trong chương trình hôm nay, mời quí thính giả và các bạn cùng theo dõi câu chuyện của một người từng tham gia vào đội quân đi núi chặt cây phá rừng, nay lại là người ươm cây giống để trồng lại rừng cho chính đất quê và đưa đến những nơi khác giúp mang lại màu xanh cho đất nước.
Người đó là ông Ngô Xuân Lý, ngụ tại xóm Cồn Chay, xã Cự Nẫm, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Và loại cây ông đang ươm trồng giúp phủ xanh đồi núi trọc là cây hụynh.
Cây Huỵnh
Hẳn một số thính giả và nhiều các bạn trẻ chưa hề nghe hoặc nhìn thấy loại cây có tên gọi khá lạ là 'cây hụynh'. Vậy chúng ta cùng nghe chủ một xưởng gỗ tại Quảng Bình nói về công dụng của loại cây này: "Huỵnh là loại cây rừng mọc nhiều tại tỉnh Quảng Bình. Gỗ đứng đầu nhóm ba, tốt chịu được ẩm …"
Huỵnh mọc trên rừng từ bao đời; thế nhưng nhờ bàn tay của một người nông dân là ông Ngô Xuân Lý mà nó được đưa về ươm trồng ngay trong trang trại người dân. Ông Ngô Xuân Lý giải thích lý do vì sao cây huỵnh được người dân quê ông ưa chuộng và chuyện ông đưa cây về trồng ở đất nhà:
“Gỗ huỵnh đóng thuyền bè tốt và chịu được nước biển.Từ chỗ phải lấy cây về làm nhà cho con thì vô tình thấy cây con mang về trồng; sau thời gian cây lớn thấy có hạt rơi xuống; đem giâm hạt thì nảy mầm và có cây con.”
Mời quý vị tham gia mục Phát minh & Đời sống. Mọi email xin gửi về Vietweb@rfa.org
Báo chí trong nước có bài nói về ông Ngô Xuân Lý rằng vào thời điểm mấy mươi năm trước khi ông Lý thành công ngâm hạt huỵnh nảy mầm thành cây con, thì các nhà khoa học vẫn cho rằng huỵnh sinh sản được là nhờ phát tán; con người không thể trồng từ hạt.
Ông Ngô Xuân Lý cho biết việc giâm hạt cây huỵnh và cho nảy mầm để lấy cây giống: "Tháng bảy âm, hạt rụng nhiều, thu về phơi phóng. Ngâm nước, khi nảy mầm thì cho vào bao có đất, pha với phân làm cây giống."
Có hiệu quả
Cán bộ Nguyễn Thành Vinh tại Phòng Nông Nghiệp huyện Bố Trạch, đưa ra đánh giá về hoạt động của ông Ngô Xuân Lý và sự hỗ trợ của địa phương: "Trước mắt có hiệu quả và giúp được cho nhiều người dân khác trong vùng."
Bài viết đăng trên Tờ Sài Gòn Giải Phóng cho biết một chi tiết là hoạt động nhân giống cây huỵnh của ông Ngô Xuân Lý đã đến tai Bộ Lâm Nghiệp. Và vào năm 1985 một viên chức cao cấp của Bộ này là nguyên thứ trưởng Phan Thanh Xuân đã đến xã Cự Nẫm để tận mắt chứng kiến sự việc. Khi đến nơi, ông này thừa nhận với những người cùng đi theo đoàn trong đó có lãnh đạo Xí nghiệp cây con Miền Trung rằng trồng huỵnh là đề tài đang loay hoay trong phòng thí nghiệm. Thành công của nông dân Lý giúp bỏ qua giai đoạn nghiên cứu. Xí nghiệp phải học ngay cách làm này.
Ngay thời điểm đó, ông Ngô Xuân Lý đã chuyển giao cho xí nghiệp quy trình ươm cây huỵnh mà không đòi hỏi bản quyền hay thù lao gì.
Nay các nơi vẫn đến để mua cây huỵnh giống tại nhà của ông Ngô Xuân Lý để mang về trồng tại địa phương của họ. Một cán bộ Ủy ban Nhân Dân xã Cự Nẫm cho biết: "Bán đi nhiều nơi lắm."
Bản thân ông Ngô Xuân Lý cũng cho biết những tỉnh thành đã nghe tiếng và đến tận nhà ông để mua cây giống về trồng: "Ở tận miền Nam như Bà Rịa- Vũng Tàu, Lâm Đồng có đến mua. Đất tại đó cũng hợp với giống huỵnh."
Tại Quảng Bình, Quảng Trị, cây tiêu là một loại thổ sản. Thế nhưng trồng tiêu phải có cọc. Và ông Ngô Xuân Lý cũng là người phát hiện huỵnh có thể làm cọc cho tiêu phát triển tốt: "Tiêu mà leo trên huỵnh thì không hề làm hại huỵnh mà còn phát triển tốt."
Tin cho hay đến nay ông Ngô Xuân Lý đã phát triển được hơn 12 héc ta trồng các loại cây gồm huỵnh, lát, lim, huê, trầm hương…
Nếu tại những vùng đồi núi của Việt Nam, mỗi nhà đều góp một tay trồng được ít héc ta cây rừng hiệu quả như việc làm của gia đình ông Ngô Xuân Lý bấy lâu nay, thì không ai có thể chối bỏ được là thế hệ con cháu mai sau sẽ không phải đối diện với những mảng rừng trơ trụi mà thay vào đó là một màu xanh bạt ngàn của núi rừng.
Mục Sáng kiến & Đời sống kỳ này tạm dừng tại đây. Hẹn gặp lại quí thính giả và các bạn trong chương trình kỳ tới cũng vào giờ này trên làn sóng phát thanh của Đài Á Châu Tự Do. Gia Minh chào tạm biệt.