Nam Nguyên, phóng viên đài RFA
Ông Vũ Khoan, nguyên phó thủ tướng thời ông Phan Văn Khải, nhìn nhận là mức sống gia đình ông bị giảm đáng kể trong cơn bão vật giá hiện nay, điều mà ông gọi là điểm tối nhất trong toàn cảnh bức tranh kinh tế Việt Nam 2007.
Báo Tuổi Trẻ Online ngày 3/1/2008 đã phỏng vấn ông Vũ Khoan về vấn đề lạm phát và đời sống, trong đó cựu phó thủ tướng Việt Nam đã có nhiều nhận định thẳng thắn. Một độc giả báo Tuổi Trẻ, cư ngụ ở TP.HCM nói với chúng tôi là rất chú ý tới bài báo mà bà đọc được trên bản báo in:
“ Hồi nào đến giờ chưa có ai gióng tiếng chuông mạnh mẽ như là bài báo ông Vũ Khoan”
Câu hỏi đầu tiên mà nhà báo Quang Thiện của tờ Tuổi Trẻ đặt ra với ông Vũ Khoan, đó là câu chuyện lạm phát giữ vị trí nào trong bức tranh kinh tế năm 2007, một năm có nhiều điểm sáng như chỉ số tăng trưởng, thu hút đầu tư, xuất khẩu…nhưng cũng có một vài điểm tối.
Theo lời ông Vũ Khoan, điểm tối nhất chính là chỉ số lạm phát, tức giá tiêu dùng tăng trên 12%, cao hơn tốc độ tăng trưởng. Ông Vũ Khoan cho rằng chỉ số này làm bức tranh kém hẳn đi vì kinh tế tuy đi lên nhưng chất lượng cuộc sống đi xuống.
Đáp câu hỏi rằng bản thân ông đối mặt với cuộc sống giá cả tăng quá cao này như thế nào, cựu phó thủ tướng đã trả lời rất thẳng thắn, theo đó như mọi gia đình chỉ trông vào đồng lương, mức sống của gia đình ông bị giảm đi đáng kể vì giá những sản phẩm thiết yếu đều tăng.
Bà Vũ Khoan mỗi ngày đi chợ về đều kêu giá lên khiếp quá, cựu phó thủ tướng nói rằng mình cũng cảm nhận được điều đó, thịt cá rau mắm đến gas tất cả mọi thứ đều ảnh hưởng. Trong hoàn cảnh ấy, đương nhiên phải dè sẻn bớt.
Một người dân TP.HCM chia xẻ nhận xét của cựu phó thủ tướng Vũ Khoan : " Những người buôn bán địa ốc chứng khoán họ giàu có thì cũng không hề hấn gì, nhưng họ cũng kêu vì mọi khi đi chợ 100 ngàn bây giờ 150 ngàn, 170 ngàn thậm chí có ngày 200 ngàn.
Còn những người nghèo kêu than không kể xiết, rõ ràng những người có đồng lương ốc định, công chức thì biết lấy đâu ra mà bù. Rồi họ cũng ráng dè xẻn cái ăn cái mặc, nhưng những gia đình có mấy đứa nhỏ đi học thì thật là không biết phải xoay sở thế nào. Nhưng thế mà vẫn xong…”
Tuy vậy ông Vũ Khoan nhìn nhận với nhà báo Tuổi Trẻ rằng, đối với gia đình ông thì lạm phát chưa tác động quá mạnh vì hai vợ chồng già chẳng ăn tiêu bao nhiêu. Nhưng ông cứ nghĩ đến bà con nông dân, đồng bào dân tộc thiểu số và người nghèo đô thị kiếm đồng tiền quá nhọc nhằn thì không hiểu bà con xoay xở thế nào.
Ông Vũ Khoan nhắc lại lạm phát phi mã trong những năm 1980 đánh vào mọi người dân Việt Nam vì lúc đó mọi người nghèo như nhau. Lạm phát hiện nay, theo lời ông Vũ Khoan, trước hết nó đánh vào những người nghèo và là nỗi xót xa chung.
Trên Tuổi Trẻ Online Ông Vũ Khoan kể lại rằng, mức lạm phát thập niên 1980 là khoảng 800% / năm. Chính phủ Việt Nam có rất nhiều bàn bạc, tranh luận, nhận định khác nhau. Nhiều cách thức giải pháp đã áp dụng nhưng cuối cùng thì chính phủ tìm ra lời giải đáp, mà thực chất là học kinh nghiệm của thế giới về bốn mối quan hệ cung cầu tạo nên lạm phát. Đó là quan hệ sản xuất-tiêu dùng; tiền hàng; thu-chi ngân sách và xuất nhập khẩu. Bốn quan hệ này vào giai đoạn đó bị mất cân đối trầm trọng.
Nhà báo ví von lạm phát cao là căn bệnh và giải pháp là bài thuốc, và bài học lớn nhất của bài thuốc đó là gì có thể áp dụng cho cơn bệnh tình trạng lạm phát hiện nay hay không. Ông Vũ Khoan nói rằng, bài học đó là vận hành đúng qui luật khách quan, theo ông luôn đúng trong vận hành kinh tế. Tuy nhiên, mỗi thời điểm lại có những triệu chứng khác nhau nên liều lượng và cách chữa trị cũng phải khác nhau.
Theo cách nhìn của ông Vũ Khoan, quan hệ sản xuất-tiêu dùng thì thực chất hiện nay không thiếu hàng hoá. Thí dụ thiếu thịt gà khi có dịch cúm gia cầm, thiếu thịt trâu bò khi có dịch lở mồm long móng. Một số vùng thiếu hàng tiêu dùng chỉ là trong thời điểm lũ lụt thiên tai Sự thiếu hụt chỉ là nhất thời và luôn có sản phẩm thay thế. Vì vậy theo ông, giải pháp hạ thuế nhập khẩu nhằm tăng hàng để hạ giá hàng là không hiệu quả, ông Vũ Khoan gọi là không đánh trúng huyệt. Về quan hệ thu-chi ngân sách, mức bội chi trên dưới 4% là không quá nghiêm trọng.
Tuy nhiên, theo ông Vũ Khoan có hai mối quan hệ cung cầu còn lại thì có vấn đề. Tiền qua kênh phát hành, tín dụng, đầu tư đều cao. Lượng tiền phát hành tăng trên 30%, trong đó một lượng lớn dùng để mua ngoại tệ. Chưa kể tín dụng từ các ngân hàng tăng trên dưới 35%, đầu tư toàn xã hội tăng 15%, chiếm tới 40% GDP tổng sản phẩm nội địa là mức khá cao, chỉ kém Trung Quốc.
Ông Vũ Khoan nhận xét là ít thấy các biện pháp nhằm kịp thời thu hồi tiền về, nhiều công trình chôn vốn, vòng quay không nhiều. Một hiện tượng đáng chú ý nhưng ít được đề cập là tổng mức bán lẻ tăng tới 22%, nếu trừ nhân tố giá thì vẫn cao hơn các năm. Ông Vũ Khoan nhấn mạnh tới sự kiện mất cân đối xuất nhập khẩu tình trạng nhập siêu ngày càng lớn. Theo ông, không thể xem nhẹ tình trạng nhập siêu vì nó góp phần đẩy lạm phát lên.
TS Lê Đăng Doanh chuyên gia kinh tế ở Hà Nội khi trả lời Đài ACTD đã có nhận xét:
“ Việt Nam với tư cách thành viên WTO Việt Nam đã tiếp tục tăng trưởng cao, cũng đã nâng cao được uy tín và thu hút hơn 20 tỷ đô la cam kết đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó thì cũng không thể bỏ qua sự kiện tốc độ lạm phát trên 12% và mức nhập siêu kỷ lục cũng trên 12 tỷ đô la.
Đấy là những dấu hiệu chứng tỏ rằng, việc hoạch định chính sách của Việt Nam cần phải được đổi mới và cải tiến để đáp ứng với tình hình mới, công tác dự báo công tác điều hành phối hợp giữa các ngành cũng phải được làm tốt hơn.”
Trở lại bài báo trên Tuổi Trẻ Online ngày 3/1/2008, Cựu Phó Thủ Tướng Vũ Khoan ví von lạm phát là căn bệnh nan y, bốc thuốc trị bệnh bao giờ cũng có tác dụng phụ. Theo ông, muốn hút tiền về thì phải tăng lãi suất tiền gởi, nhưng như vậy sẽ phải tăng lãi suất tín dụng, từ đó tác động đến sản xuất.
Muốn gia tăng xuất khẩu thì không thể để giá nội tệ quá cao. Nhưng điều chỉnh tỉ giá là bài toán tiềm ẩn nhiều tác động khó lường. Do vậy muốn chữa lạm phát thành công, duy trì được tăng trưởng kinh tế, không gây xáo động xã hội đòi hỏi cả một nghệ thuật điều hành tinh tế.
Trả lời câu hỏi khác của Báo Tuổi Trẻ, ông Vũ Khoan hàm ý rằng quốc gia nào cũng muốn tăng trưởng cao nhưng lạm phát thấp. Việt Nam thúc đẩy tăng trưởng cao nhưng phải hiểu rõ chấp nhận lạm phát tới mức nào. Nay Việt Nam đã đặt ra và hoàn toàn có khả năng đạt mục tiêu tăng trưởng cao, vấn đề còn lại là có những biện pháp hữu hiệu khống chế lạm phát có hiệu quả.
Ông Vũ Khoan nhận định rằng chủ trương linh hoạt tỷ giá ngoại tệ liên ngân hàng mới đây, có thể là bài thuốc đánh trúng bệnh vì nói cho cùng, lạm phát là căn bệnh tiền tệ, là hiện tượng kinh tế, do vậy phải chữa bằng điều ông gọi là thuốc tiền tệ, thuốc kinh tế.
Trên báo Tuổi trẻ Online, tuy không nói thẳng ra nhưng ông Vũ Khoan cho người đọc hiểu là trong thời gian qua chính phủ đã không kịp thời áp dụng các giải pháp tiền tệ để chống lạm phát mà đã loay hoay với các biện pháp hành chính, điều ông cho là chỉ có tác dụng phụ trợ, tựa như trong y khoa chữa trị là xoa bóp vật lý trị liệu mà thôi.
Đối với người dân Việt Nam họ trông đợi chính phủ Nhà nước trong năm 2008 này có những biện pháp kịp thời kềm hãm giá cả:
“ Báo chí đăng ông này ông kia nói là sẽ kềm giữ sẽ không để giá cả tăng thêm nữa. Nhưng xin lỗi làm sao mà kềm được chứ.”