Mai Thanh Truyết & Đỗ Hiếu, RFA
Như tất cả chúng ta đều biết, vào ngày 20/9/2005, Hội Nạn nhân chất Da cam/Dioxin Việt Nam (NNCDC/DVN) đã tiến hành và hoàn tất thủ tục kháng án lên tòa Kháng Án Khu vực 2. Như thế có nghĩa là Hội đã chính thức tiếp tục cuộc tranh tụng với 37 công ty hóa chất Hoa Kỳ qua con đường pháp lý. Trong Tạp chí Khoa học & Môi trường kỳ nầy, Đỗ Hiếu trao đổi với Tiến sĩ Mai Thanh Truyết về các diễn biến mới nhất trong vụ kiện.
Hỏi : Thưa TS, trước hết xin Ông cho biết trong cuộc kháng án kỳ nầy, VN có đưa ra thêm chi tiết nào mới lạ để tranh thủ phần thắng về phía mình không?
Đáp : Theo sự khuyến cáo của tòa kháng án, trong hồ sơ tranh tụng kỳ nầy Hội NNCDC/D VN đã không nêu lên những lập luận không có cơ sở đã bị tòa án Brooklyn bác bõ ngày 10/3/2005 vừa rồi. Trong lần nầy, Hội đã tập trung vào một lậun điểm chính là cố gắng chứng minh chất Da cam không những là một chất diệt cỏ mà còn là một chất độc (poison).
Từ đó có thể căn cứ vào Nghị quyết Geneva 1925 để quy kết chất Da cam là một loại vũ khí giết người hàng loạt qua sự hiện diện của độc chất dioxin.
Hỏi : Căn cứ vào đâu mà Việt Nam kết luận chất da cam là một chất độc, thưa Tiến sĩ ?
Đáp : Việt Nam đã lập luận rằng, một trong hai hóa chất để tạo ra hỗn hợp da cam là 2,4,5-T có chứa dioxin. Như chúng ta được biết, trong quá trình sản xuất chất 2,4,5-T dioxin là một phó phẩm không thể loại trừ được và có nồng độ thay đổi từ 1 đến 10 phần triệu.
Việt Nam cho rằng các công ty hóa chất Hoa Kỳ biết rất rõ điều nầy và không trừ khử dioxin trước khi đem vào áp dụng trong chiến dịch Ranch Hand. Thêm nữa, các công ty còn thêm lượng dioxin trộn vào hỗn hợp chất da cam. Do đó chất da cam là một chất độc, là một vũ khí giết người hàng loạt để kết án các công ty hóa chất.
Hỏi : Như vậy, Hội NNCDC/D VNcó đưa ra bằng chứng nào để củng cố lập luận trên không thưa TS?
Đáp : Dĩ nhiên là không. Như chúng ta được biết trong hầu hết những lập luận VN đưa ra trong vụ kiện đều là những suy nghĩ chủ quan của VN cũng như các kết luận và con số nạn nhân VN đưa ra đều không được cung cấp tài liệu xác thực hay chứng cớ để chứng minh những kết án trên của Việt Nam.
Hỏi : Kể từ sau ngày 30/9, Hội NNCDC/D VN có tiến hành các thủ tục hay vận động nào khác ngoài hồ sơ nạp lên tòa Kháng Án để có thêm hậu thuẩn hay không thưa ông?
Đáp : Dạ có thưa anh. Kể từ sau ngày 30/9, Việt Nam đã huy động toàn bộ hệ thống truyền thông như báo chí, truyền thanh, truyền hình trong nước để vận động cả trong và ngoài nước hầu hy vọng kéo theo sự ủng hộ của bè bạn khắp năm châu.
Hỏi : Tiến sĩ có thể cho biết những cuộc vận động trên diễn tiến như thế nào?
Đáp : Trong suốt tháng 10, VN đã huy động truyền thông để đưa ra nhiều bài viết kêu gọi đồng bào quốc nội ủng họ vụ kiện... vì công lý, vì nhân đạo v.v... Và kể từ đầu tháng 11, VN bắt đầu vận động quốc ngoại và gữi phái đoàn đi ra ngoài, cùng tổ chức những buổi hội thảo, mít ting, cùng triển lãm hình ảnh các "nạn nhân" da cam.
Vào ngày 3/11, tại Hà Nội, Tiến sĩ Furukawa Hisao, Giáo sư Đại học Kyoto đã có buổi họp với các thành viên cao cấp của Hội NNCDC/DVN dưới danh nghĩa của Mạng lưới Đoàn kết vì Mội trường và Hòa bình. Ông công bố kết quả nghiên cứu của ông qua các con số thống kê như sau: Năm 1970, không có trường hợp nào sinh con dị tật; Giai đoạn năm 1971-75 tỷ lệ con dị tật là 6,6%. Giai đoạn 1976-80, tỷ lệ nầy tăng lên 15,7%, rồi tăng lên 19,6% trong giai đoạn 1981-85. Từ 1986-88 tỷ lệ tăng lên đến 30,3%.
Ông Furukawa Hisao đưa ra những con số thống kê như trên và kết luận đây là nạn nhân chất da cam trong thời gian chiến tranh Việt Mỹ. Ông cũng đề nghị một chương trình nghiên cứu và xử dụng vùng đất bị nhiễm dioxin để cải thiện đời sống và phục hồi sinh thái.
Dĩ nhiên, những công bố của TS Hisao cũng chỉ là những số liệu "khô khan" hoàn toàn không có thêm một lập luận hay luận cứ khoa học nào nào khác để có thể làm tăng tính thuyết phục cho những nhà làm khoa học chân chính.
Hỏi : Còn các vận động nào tiếp theo nữa hay không thưa TS?
Đáp : Tiếp theo, còn nhiều cuộc vận động khác chúng tôi xin lần lượt đan cử vài thí dụ điển hình kể theo thứ tự thời gian sau đây.
Vào ngày 6/11 Hội Hữu nghị Pháp Việt phối hợp với Hội Cựu chiến binh Cộng hòa Pháp và Phong trào vì Hòa bình Pháp tổ chức một cuộc tuần hành quy tụ khoảng 300 người gồm VN và Pháp trong đó có một nhà sử học Charles Fourniau.
Đây là một cuộc tuần hành tuyên truyền về hậu quả chất độc màu da cam ở VN. Ban tổ chức tuần hành tuyên bố:"Đây là một hành động diệt chủng của HK" và kêu goi công lý thắng lợi cho nạn nhân VN.
Hỏi : Trở lại VN, có cuộc vận động quần chúng nào tương tự thưa ông?
Đáp : Dạ có thưa anh. ngày13/11 Ủy ban MTTQ tỉnh Đồng Nai và Biên Hòa tổ chức cuộc đi bộ mang tên "Góp tay xoa dịu nỗi đau da cam" nhằm tiếp tục ủng hộ nạn nhân trong vụ tranh tụng ở tòa kháng án. Và còn nhiều cuộc tuần hành tương tự ở các thành phố lớn khắp nơi.
Hỏi : Nghe nói VN cũng có gữi một phái đoàn đi vận động ở HK, xn TS cho biết chi tiết?
Đáp : Hoa Kỳ là một mặt trận vận động quan trọng nhất. Do đó, ngày 12/11, một phái đoàn do BS Nguyễn Trọng Nhân cầm đầu gồm 2 nạn nhân da cam là bà Đặng thị Hồng Nhật (tpHCM), và Hồ Sỹ Hải (Thái Bình).
Người đi theo phái đoàn thứ tư là Nguyễn Mười có cha là một binh sĩ VNCH đóng ở A Lưới. Lịch trình của phái đoàn là đi viếng thăm, chiếu phim, triển lãm hình ảnh nạn nhân.
Các bộ phim sẽ được trình chiếu là "Nước mắt sân chơi", Những nẽo đường công lý", và Chất độc da cam và quyền sống của con người". Phái đoàn dự định đi tiếp xúc và thuyết trình tại 12 thành phố ở HK từ 16/11 đến 13/12 như New York, Boston, Washington v.v...
Chuyến tiếp xúc đầu tiên đã diễn ra tại nhà thờ Cộng đồng New York ngày 16/11. Cử tọa hoàn toàn là người HK. Phái đoàn đã cho cữ tọa biết diễn tiến và nguyên nhân của vụ kiện trong đó quân đội HK đã xử dụng chất da cam trong chiến tranh VN.
Các "nạn nhân" đã gặp gỡ các cựu chiến binh HK cũng là nạn nhân chất da cam. Chuyến tiếp xúc cuối cùng của phái đoàn sẽ diễn ra tại San Francisco dự trù vào ngày 12/12, Hội KH&KT cũng đang dự định gữi phái đoàn để hy vọng được đối chất trực tiếp với BS NTN trong dịp nầy.
Hỏi : Qua sự trình bày của TS về những cuộc vận động của VN tại hải ngoại, TS có nhận thức được chủ đích và mục tiêu của cuộc vận động nầy như thế nào đặc biệt là phái đoàn do BS NTNhân, Phó chủ tịch Hội NNCDC/DVN?
Đáp : Nhận xét đầu tiên chúng tôi ghi nhận là, trong buổi tiếp xúc ở New York với cử tọa người Hoa Kỳ, cũng như trong các cuộc phỏng vấn của ký giả ngoại quốc, BS NTNhân trang lần nầy có những lời lẽ hòa dịu hơn xưa như: "VN muốn giải quyết hậu quả chiến tranh bằng việc hợp tác giữa hai nước, tương tự giúp đỡ lẫn nhau"; và rằng "Hội NNCDC/DVN chỉ chuẩn bị một cách tương đối vì không phải luôn sẳn sàng đi kiện mà muốn gợi ý hợp tác".
Tuy nhiên, Ông cũng không che giấu luận điệu đe dọa cố hữu của VN như: "Việt Nam đã thắng Pháp, thắng Mỹ và một số nước khác, thì không phải là không thông minh. Cho nên trong vụ kiện nầy, người VN cũng biết suy tính để chuẩn bị". Hay "HK lắm khi bịp bợm, cần phải cảnh giác" v.v...
Hỏi : Qua các phát biểu trên của BS NTNhân trong chuyến vận động kỳ nầy, cảm nghĩ của TS như thế nào cũng như các đánh giá của TS về kết quả cuộc tranh tụng kỳ nầy ở tòa Kháng án?
Đáp : Thưa anh. Chúng tôi nhận thấy, có lẽ do ảnh hưởng của kết quả cuộc tranh tụng ngày 10/3 vừa qua, chánh án Jack Weinstein đã ra một phán quyết bác bõ tất cả những tố giác của Hội NNCDC/D VN về việc bồi thường thiệt hại do ảnh hưởng của chất da cam, lần nầy các phát biểu của BS NTNhân tương đối ôn hòa hơn.
Ông đã dịu giọng để mong mõi sẽ có một cuộc thương lượng ngoài tòa như trường hợp của cựu chiến binh HK năm 1984. Vì nếu cuộc thương lượng ngoài tòa xảy ra, VN sẽ không bị mất thể diện hơn là trực diện với một phán quyết bác bõ khác của tòa kháng án.
Riêng về quan điểm của chúng tôi đã từng trao đổi nhiều lần trên tạp chí KH&MT là: VN chỉ muốn mượn vụ kiện chất độc da cam để làm một cuộc vận động chính trị hầu thu nhận thêm nhiều sự đồng thuận từ phía "bè bạn" khắp năm châu trong việc tranh thủ dư luận trong cuộc chiến vừa qua.
Do đó, đây không phải là một mục tiêu nhân đạo mà VN luôn cổ súy hầu giải quyết và xoa dịu nỗi đau của con số 4,8 triệu nạn nhân VN đưa ra.
Và chuyến đi của phái đoàn NTNhân trong vụ kiện da cam kỳ nầy cũng có thể có mục đích là làm giảm bớt sự chú ý đến cuộc tranh chấp quyền lực đang diễn ra gay gắt ở VN ngõ hầu đánh lạc hướng dư luận trong và ngoài nước, cũng như dư luận quốc tế.
Dù muốn dù không, VN đã bõ lỡ nhiều cơ hội để có thể giải quyết được tình trạng ô nhiễm môi trường sau giai đoạn phát triển ồ ạt từ năm 1986 trở đi qua kết quả của Hội nghị vào tháng 3/2001 tại Hà Nội. Trong Biên bản Ghi nhớ của hội nghị, Hoa Kỳ hoàn toàn đồng ý viện trợ, giúp đỡ kỹ thuật, huấn luyện nhân sự để tiến hành một cuộc điều tra cơ bản về ảnh hưởng của tất cả các hóa chất độc hại trong đó có dioxin lên con người và môi trường.
Vụ kiện đang diễn ra chỉ làm tăng thêm dị biệt giữa hai quốc gia Mỹ Việt và VN sẽ khó có được một sự trợ giúp nhân đạo nào về phía chính quyền HK.
Đỗ Hiếu : Xin cám ơn Tiến sĩ Mai Thanh Truyết.
Tiến sĩ Mai Thanh Truyết : Kính chào Quý thính giả của Đài Á Châu Tự Do.