Gia Minh, phóng viên đài RFA
Năm 2005, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam đạt mức kỷ lục 5 triệu 200 ngàn tấn; thu về gần 1 tỷ 400 triệu USD. Con số này nói lên năng lực sản xuất lúa gạo của Việt Nam ra sao? Gia Minh hỏi chuyện tiến sĩ Bùi Chí Bửu, Viện trưởng Viện Lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long về vấn đề liên quan.
Trước hết ông đưa ra đánh giá về năng lực sản xuất lúa gạo của Việt Nam như sau: “Tiềm năng lúa gạo Việt Nam đến đó đã đụng trần rồi, phải phấn đấu lắm mới đạt được thế. Về lâu dài cũng đứng ở mức đó. Diên tích nông nghiệp thì trong 5 năm qua gỉam 340 ngàn héc ta. Sắp tới do quá trình công nghiệp hoá, mở rộng đường giao thông thì tiếp tục mất thêm một số đất nông nghiệp nữa.
Về mặt dân số thì hằng năm dân Việt Nam tăng chừng một triệu người, nên vấn đề an ninh lương thực cũng cấp bách. Xuất khẩu được như thế là đột phá lớn; bình thường thì từ 4 đến 4 triệu rưỡi là vừa.
Tăng 5 triệu hai là có tăng chừng hai triệu tấn lúa. Theo tôi thường Việt Nam xuất lúa đông xuân nhưng năm nay thì hè thu lần đầu tiên được sấy. Hằng năm lúa hè thu gặp vào mùa mưa nên chất lượng thấp khó xuất. Năm qua lại khác. Các doanh nghiệp cũng thay đổi cách thu mua, họ chỉ mua khi biết giống lúa.”
Gia Minh: Giống và công nghệ có thể bù đắp cho diện tích giảm?
Tiến sĩ Bùi Chí Bửu: Trong năm năm qua, sản lượng tăng mỗi năm 700 ngàn tấn lúa do tăng năng suất từ 3 tấn rưỡi đến 4, 8 tấn héc ta. Năm qua là đứng đầu ASEAN. Nếu không bị thất mùa 1 triệu tấn thì đạt con số kỷ lục nữa.
Miền nam tăng 600 ngàn tấn trong khi miền bắc và miền trung thất mùa. Do đảm bảo sự an toàn nên cơ quan chức năng đưa ra con số dự trữ cao. Cần tính toán lại.
Về mặt dân số thì hằng năm dân Việt Nam tăng chừng một triệu người, nên vấn đề an ninh lương thực cũng cấp bách. Xuất khẩu được như thế là đột phá lớn; bình thường thì từ 4 đến 4 triệu rưỡi là vừa.
Gia Minh: Về giống thì thế nào?
Tiến sĩ Bùi Chí Bửu: Số nông dân áp dụng giống mới là 86%; nhưng họ lại thiếu hạt giống tốt. Quan trọng là hạt giống. Nông dân hay giữ lúa ăn làm lúa giống. Nay thì người ta ý thức rồi, từ 60- 70% là dùng giống xác nhận. Hiện nay gạo cùng cấp của Việt Nam so với Thái thì chỉ chênh lệch 4 USD thôi.
Gia Minh: Còn chất lượng không đồng đều do đâu?
Tiến sĩ Bùi Chí Bửu: Do thu mua thôi. Nếu doanh nghiệp tiến bộ ký hợp đồng trước với người sản xuất thì sản phẩm tốt.
Gia Minh: Khi xuống giống thì ai kiểm nghiệm giống xác nhận?
Tiến sĩ Bùi Chí Bửu: Hiện có bốn cấp hạt giống: giống tác giả, siêu nguyên chủng và nguyên chủng do Trung tâm Khảo nghiệm giống quốc gia cấp chứng chỉ;
Còn giống thương mại thì công ty sản xuất giống có bộ phận kiểm nghiệm và chịu trách nhiệm về chất lượng; ví dụ ở Đồng Tháp có một nhóm nông dân sản xuất hạt giống thương mại (tức giống xác nhận) thì họ lo kiểm soát về chất lượng.
Gia Minh: Xin cám ơn.