Phương Anh, phóng viên đài RFA
Tại Việt Nam, từ đầu tháng 9, ở khắp nơi trên các thành phố lớn, đã bắt đầu xuất hiện các gian hàng bày bán bánh Trung Thu và các loại đèn cho trẻ em. Vài năm gần đây, cứ đến mùa Trung Thu thì đèn và đồ chơi của Trung Quốc lại chiếm lĩnh thị trường.
Các loại đèn truyền thống của Việt Nam, được làm bằng giấy bóng kính, theo các hình thù ông sao, con cá, con chim, con thỏ... từ từ biến mất trong các cửa hàng. Đó là chưa kể đến đồ chơi Trung Quốc, tuy bị báo chí Việt Nam cảnh báo là có một số bị nhiễm chì, nhưng vào dịp Trung Thu thì vẫn tràn lan khắp nơi. Trang Phụ Nữ kỳ này xin gửi tới quí vị và các bạn những tâm tư của một số phụ huynh trong mùa Trung Thu 2007 này.
Đồ Trung Quốc tràn ngập
Theo lời của chị Trương Thị Ánh Tuyết, cư ngụ ở quận 10, thành phố HCM, có con trai lên 6, thì đã từ hai, ba năm nay, mỗi khi Trung Thu về, muốn tập cho con mình chơi đèn bằng giấy bóng kiếng như ngày xưa cũng thật là khó, chị nói:
“Không phải như lồng đèn ngày xưa, bây giờ nó làm bằng nhựa, có pin đèn sáng. Bây giờ Việt Nam mình nhập đèn và đồ chơi từ Trung Quốc nhiều lắm, thường thì mua cho con hàng của Trung Quốc nhiều hơn... chỉ có một số người ở nông thôn, hay nói chung kinh tế mà kém lắm thì mới mua đèn giấy...
Mà đèn giấy cũng ít người bán nữa. Một cái đèn trung bình từ ba chục ngàn đến sáu, bảy chục... Đèn giấy khoảng mười ngàn thôi. Bây giờ các quầy bán bánh trung thu toàn là treo các loại đèn đó thôi. Lồng đèn bằng kiếng thì hiếm lắm.”
Cũng theo lời chị cho hay, ngay cả trong khu Chợ Lớn, quận 5, là nơi nhộn nhịp nhất với các gian hàng Trung Thu thì cũng khó mà tìm được các loại đèn giấy kiếng như ngày xưa. Đó là chưa kể đến việc bánh trung thu cũng vừa bị báo chí cảnh báo về vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. Chị nói:
Không phải như lồng đèn ngày xưa, bây giờ nó làm bằng nhựa, có pin đèn sáng. Bây giờ Việt Nam mình nhập đèn và đồ chơi từ Trung Quốc nhiều lắm, thường thì mua cho con hàng của Trung Quốc nhiều hơn... chỉ có một số người ở nông thôn, hay nói chung kinh tế mà kém lắm thì mới mua đèn giấy...
“Trẻ con bây giờ thích đèn đó nhiều lắm vì mở lên có đèn mà có nhạc nữa... Đưá nào cũng đòi cha mẹ mua đèn đó hết. Bản thân em thì vẫn thích lồng đèn kiếng nhưng ở Việt Nam đi tìm lồng đèn kiếng cũng khó.
Trung thu thì cũng mua lồng đèn của Trung Quốc thôi. Còn bánh Trung Thu thì mới đây baó chí cũng nói về vấn đề vệ sinh không an toàn, nhưng rồi cũng phải mua bánh ăn thôi, đến muà, tình hình chung mà, Việt Nam là vậy đó. Không ăn thì cũng chết, mà ăn thì cũng chết!”
Ngoài ra, chị cũng cho biết rằng, đồ chơi Trung Quốc vẫn cứ tràn ngập thị trường như thường, mặc dù có nghe báo chí nói đến việc đồ chơi Trung Quốc bị nhiễm chì, và có lệnh cấm bán các đồ chơi mang tính bạo lực. Thế nhưng, người mua vẫn có thể tìm thấy dễ dàng ở chợ Kim Biên, quận 5, nếu thực sự muốn tìm. Chị kể:
“Đồ chơi Trung Quốc thì tràn ngập Việt Nam, hàng nào cũng có, có một số bị nhiễm chì nhưng chẳng thấy cấm bán...Từ hồi em thấy báo đăng thì cũng sợ, nên không mua nữa...vì nghe báo chí nói vậy, nhưng Việt Nam thì vẫn cho nhập qua, nên người nào có ý thức thì giữ.”
Về phần cô giáo Nguyễn Thị Thanh Hằng, hiện là hiệu phó trường Mẫu Giáo Sơn Ca, quận Phú Nhuận, cũng than phiền:
“Đèn lồng bằng giấy bóng kính bây giờ ít lắm, toàn là của Trung Quốc nhập về, rẻ, mẫu mã đẹp, có nhạc nữa...Con nít mê lắm. Vì nó tiện hơn, khỏi phải thắp nến, đèn xài bằng pin...”
Đèn truyền thống Việt Nam
Riêng khoản bánh Trung Thu mà năm nào nhà trường cũng phải chuẩn bị cho các cháu thì cô phải đặt mua của các thương hiệu lớn như Kinh Đô chẳng hạn, cho chắc ăn. Và nhân đây, cô cũng cho rằng với kiểu Trung Thu thời @, với các loại đèn xài bằng pin của Trung Quốc thì có lẽ chẳng bao lâu nữa, Trung Thu theo kiểu truyền thống Việt Nam như ngày xưa thì sẽ biến mất. Cô nói:
“Bánh Trung Thu thì một số công ty có danh hiệu thì không sao, còn một số cơ sở thì không đảm bảo vệ sinh...Trung thu thời hiện đại thì cũng mất vui, lồng đèn bây giờ chỉ bấm một cái nút thì vừa có nhạc, vừa quay vòng vòng, vừa sáng..còn ngày xưa thì phải lấy đèn cầy, bật lửa lên, gió, tắt, thì phải thắp lại, nó có cái thú của nó, còn bây giờ thì cứ thế mà xách đi.
Nếu nói về tiện lợi, thì đèn Trung Quốc tiện hơn, nhưng nếu nói đúng về tinh thần dân tộc thì lồng đèn bóng kính đẹp hơn, nhưng có lẽ sẽ không còn giữ được bao lâu nữa.”
Với cái nhìn của một nhà giáo dậy các em từ thuở vỡ lòng, cô nhận xét về đồ chơi của Trung Quốc đang tràn ngập thị trường hiện nay:
“Đồ chơi Trung Quốc nó chỉ đáp ứng mẫu mã đa dạng cho con nít thích thú mà thôi, về mặt giáo dục thì ít lắm, toàn là xe, gươm, đao, súng, siêu nhân...nói chung đa dạng vô cùng.”
Trung thu thời hiện đại, trẻ em Việt Nam ngày nay đa số chỉ thích những chiếc đèn chạy bằng pin, phát nhạc, mẫu mã bắt mắt...Thế nên, thật khó tìm được cảnh “rước đèn tháng 8” theo đúng tinh thần Tết Trung Thu năm xưa.
Nhưng, với anh Minh, một người cha có hai con nhỏ, cư ngụ ở TPHCM thì cho biết dù đèn Trung Quốc có hiện đại đến mấy đi chăng nữa, anh vẫn muốn tập cho con mình chơi đèn bằng giấy bóng kiếng. Anh nói:
“Cách đây chừng hai ba năm nay, đèn Trung Thu của Trung Quốc làm bằng nhựa, tràn ngập thị trường Việt Nam, còn đèn dân gian cổ điển của Việt Nam vẫn còn làm, nhưng không được nhiều như xưa.
Và sau này thì từ từ biến mất, không còn rộng rãi như trước. Riêng bản thân tôi thì năm nào cũng vậy, tôi cố gắng bỏ chút thời giờ làm đèn cho con, không phải là vì không có điều kiện, nhưng vì thích làm.. Các con tôi thì thích lắm.”
Trước đây, hàng năm, cứ mỗi lần Trung Thu đến, ở rất nhiều nơi, có khá nhiều sinh hoạt tổ chức Tết Trung Thu, và điều không thể thiếu là việc thi làm lồng đèn và cho các em rước đèn bằng những chiếc đèn truyền thống bằng giấy bóng kiếng, bên trong gắn đèn cầy. Nhưng bây giờ, ngay tại Sàigòn, việc tổ chức như thế cũng thay đổi. Cô giáo Thanh Hằng cho hay:
“Bây giờ tổ chức như thế ít lắm. Chỉ có một số khu phố nào, phường đoàn thanh niên đứng ra tổ chức, cho khu nào đông con nít, cũng tập trung lại, rồi phát cho mỗi đứa một cái bánh, cái đèn xài bằng pin...”
Quí vị và các bạn vừa nghe những tâm tư của một số phụ huynh nhân mùa Trung Thu năm nay. Có lẽ, rồi đây, những chiếc đèn trung thu mang tính truyền thống của Việt Nam sẽ bị rơi vào quên lãng. Phải chăng thời mở cửa, thì tất cả cái gì cũng phải chạy theo “hiện đại”, cho nên Tết Nhi Đồng cũng phải được biến hoá theo? Phương Anh xin dừng nơi đây. Hẹn gặp lại qúi vị và các bạn trong chương trình kỳ sau.